14 Noowaamburu mawningol ñalngu Adunaare Jabet

0
1404

Ñalngu Adunankeewu Jabet mawninaama ñalnde 14 Noowaamburu nder Moritani e nder Aduna oo fof. Jeewte rajooji, e nder dingire, jakkaaji, saaluuji mawɗi,fof njirwinaama ngam jeertinde ɓesngu winndere nde e nguu ñawu, hono Jabet.ko ina tolnoo e 350 Miliyoŋ aadee, safrooɓe, seernaaɓe, rewɓe, worɓe, sukaaɓe e mawɓe, kam e pelle wonduɓe e jabet, e yimɓe teelɗuɓe, ko kam en mawnini e nder aduna oo nguu ñalngu Cellal.Tiitoonde hikka ñalngu ngu ko:Nehgol e deentagol.

  • Hol sabaabu jabet suɓanaa ñalngu 14 Noowaamburu?

Ko ngam hirjinde aduna oo kala e ñawu Jabet, mbele ngannda maale mum, e safaruuji mum kam e tanaa mum, mbele ndeentoo, maa cafroo ɗum. Ko Fedde Adunaare Cellal (O.M.S) kam e Fedde hakkunde leyɗeele Jabet cuɓii ñalngu 14 Noowaamburu mbaɗi ɗum ñalngu jabet e nder Aduna hee, e hitaande 1991 to Biriksel.

Ñalngu ngu ko jibineede hono:Frederick Bating mo nganndu-ɗaa ko kañum e Charles Best njiyti ko wiyatee ko insuline, ko daɗndat piɗtaali yimɓe wonduɓe e Jabet.Ngol jiytugol waɗi ko e  1921-1922 to CANADA.

  • Hol ko woni Jabet?

Jabet ko ñawu ngu nganndu-ɗaa ɓuri anndireede ko ñawu suukara; sibu ɗum ko ɓurtugol suukara e aadee addata ɗum.

Jabet waɗi ko eddaaji (2) ɗiɗi:

-Edda gadano oo, hono Jabet fannu I, o feeñata e aadee ko nde haaɗo-haɗonduru nattiti feewnude ”insuline” sibu suukara mum nattitii naatde e nder  ƴiiƴam.Suukara oo ɓurta e nder ɓalndu.So ɗum laatiima e neɗɗo, joomum waɗtata ko pikkireede ”insuline”.

Oo edda jabet ɓuri heewde ko e sukaaɓe, kam e sagataaɓe; fotde 10%, haa 15% e jabetaaji ko kanko fannu I o.

– Edda ɗimmo oo, ko Jabet fannu II; o laatotoo ko nde ɓalndu neɗɗo ronkiti feewnude ”insuline” ngam sokla mum, maa walla nde ronkiti huutoraade ɗum no haanirta nii.

Oo fannu Jabet, cuɓagol ñamri mum , kam e waɗde coftel ɓalli ina riiwta ɗum law.

Banndiraaɓe, hikka fedde Adunaare Cellal, kam e Fedde hakkunde leyɗeele Jabet, ɓuri teentinde e ɓesngu ko nde ndeentatoo heɓde nguu ñawu, kadi e hirjinde yimɓe wonduɓe e jabet nde ndewata wasiyaaji ndokkatee to cafrirde too, kadi joowmum en ndewata safaruuji mum en ndokkaa, mbele ina kisa e tanaaji ñawu jabet.

Mammadu Maamuudu Baal