Ko ñalnde 15 mee wonnoo. Jokkorde luulndo, hono COD e parti laamu hono UPR, njuɓɓinii, e nder ñalawma gooto, e nder wuro wooto, e nder waktu gooto, miitiŋaaji (pottitte) to Nuwaadibu. Heewɓe kuliino hoto ɗum addude pelɓondire, kono Alla ko moƴƴo, haaɗi ko e haala. Jokkorde luulndo ngo tintiniino ɗum ko ɓooyi, ko ɗum tagi yimɓe fof ina kaawaa hol ko addani guwerneer Nuwaadibu rokkude UPR yamiroore yuɓɓinde kam ne pottital mum e oon ñalawma gooto.
Ko ñalnde 15 mee wonnoo. Jokkorde luulndo, hono COD e parti laamu hono UPR, njuɓɓinii, e nder ñalawma gooto, e nder wuro wooto, e nder waktu gooto, miitiŋaaji (pottitte) to Nuwaadibu. Heewɓe kuliino hoto ɗum addude pelɓondire, kono Alla ko moƴƴo, haaɗi ko e haala. Jokkorde luulndo ngo tintiniino ɗum ko ɓooyi, ko ɗum tagi yimɓe fof ina kaawaa hol ko addani guwerneer Nuwaadibu rokkude UPR yamiroore yuɓɓinde kam ne pottital mum e oon ñalawma gooto.
Heewɓe mbiyi ko yiɗde bonnude miitiŋ luulngo ngo wonnoo.
Eɗen ciftora, e lewru abriil, COD yuɓɓiniino e Nuwaasoot, miitiŋ moolanaaɗo. Ina gasa tawa ko ɗum addani laamu ngu ngemmbaade e daraade haɗde luulndo ngo oon martaba to Nuwaadibu, haa teeŋti noon so tawii UPR ina wiya wonde Muritaninaaɓe kala ko e mum ngondi, kono ɗuum ko haala ngoɗka. Kono, no ɓe mbaɗiri nii meeɗaa yiyeede. E ko ɓenni, hay e laamu Maawiyya, laamu jaɓataano hokkunde lanndaaji ɗiɗi ceertuɗi yamiroore yuɓɓinde kewu e sahaa gooto, ngam hulde pelɓondire. Sibu, e haala jaaynooɓe jaambureeɓe, ko « njuɓɓudi laamu e hoore mum, hono ardiiɓe diiwaan o kam e perfee e ardiiɓe sarwisaaji nokkuyankooji ɗi e ardiiɓe konu e nder nokku he, e ardiiɓe sosiyateeji laamu e nokku he, ko kam en ndarii mbele miitiŋ UPR ina nootee. E nder ɗuum, ɓe kuutorii ko kaɓirɗe laamu (yimɓe mum e jawdi mum …), ɓe naata e galleeji ngam waawnude yimɓe nootaade UPR e geddude luulndo».
Heewɓe ina kawri wonde “Muritani meeɗaa naatde e caɗeele bayɗe nii teeŋtude to banngeeji fof : to bannge politik e faggudu e renndo. Hay so tawii noon yimɓe ɓalliiɓe laamu ɓe, miijo mum en ko Muritani meeɗaa wayde nii welde, hay so tawii noon aɓe nganndiraa wonde watulaaɓe kala laamu ngarngu.” Won heen mbiy-maa ina njenanaa ɗo pay-ɗen ɗo feewaani so Alla heɓɓitaaki en. Sibu, e miijo maɓɓe, laamu Asiis ko laamu hoyrameewu (laamu neɗɗo gooto) ngu alaa pinal e ganndal ɗowde leydi feewde e jaaƴnde. Daliilu mo ɓe teeŋtinirta kaan haala ko rokkude yeru e miitiŋ UPR to Nuwaadibu.
Laamu ngu huninooma waylude ko woodnoo ko, kono « hannde, ko en ruttiiɓe e idii-daartol, e mbaydi kadi ɓurndi fof bonde. Sibu Waali e perfee ko kam njooɗanii laamu, tee laamu fotnoo wonde ko jaambuur hakkunde partiiji politik. So tawii noon ko ɓeen njuɓɓinta miitiŋ parti politik, ina kuutoroo jawdi laamu, firti ko hankadi laaɓal woote wontaa dañe».
Ko kewi ? « Denndaangal foksineeruuji laamu gonɗi Nuwaadibu kam e gollotooɓe e sosiyateeji laamu, ko nanndi e SNIM e Poor mbiyaa ko alaa e sago nootortoo miitiŋ UPR, ngaddora ɓesnguuji mum en, so wonaa ɗum ‘maa njitu e karneeji mum en’. Hay ardiiɓe cate e peŋɗe UPR cosaaɗe ko ɓooyaani ɗe, mbiyaa ko maa ngaddora denndaangal terɗe ɗeen juɓɓule, so wonaa ɗuum, ɗeen njuɓɓule niilnee. »
«E nder leeɗe waasɓe ɓe, Delegaasiyoŋ Maritim huutorii ko feere : ‘keɓaa liɗɗi, ngaraa miitiŋ’, ko ndeen feere boom huutoranoo e darnugol njuɓɓudi parti laamu o ». « Meer wuro ngo ƴetti ko kaɓirɗe meeri totti ɗum UPR yo heblir miitiŋ mum ». E miijo yimɓe ɓadtiiɓe COD (luulndo ngo), ɗum ina holliti wonde laamu ngu suusaa ɗum, tee kañum fawaani gollal mum e hulɓinde yimɓe walla yeende ɗum en.
Ɗee geɗe noon ngaddanii yimɓe heewɓe faamde wonde hankadi, ɓayri fotnooɓe wonde jaambureeɓe, nattii suuɗde gondugol mum en e parti laamu, so woote ngarii, ɓe njinngata ko heedɓe e laamu, ɗum noon nuunɗal eggii e woote.
«Firti tan pay-ɗen ko to cikkuno-ɗen en ngontaa rutto, so laamu tooñannge e fenaande ». Ɓe mbiy-maa wonde « ko ɓuuti diwtii hollinde », sibu maaɗe ɓurnooɗe yiytinaade e laamu Taaya, ɓe nganndu-ɗaa porlii jawdi laamu, ko kam en ngoni terɗe gardinaaɗe ooɗoo parti.
To sawndo mum kadi en njiyii laamu ina noddita militeeruuji ɓooyɗi, ɗoo ne kadi, ɓuri maantinde ko yimɓe forlooɓe jawdi ngardinaa. Hol mo ɓe njogori reende, walla hol mo ɓe kaɓoyta ? Mbele ko e ownooɓe, walla ɓe njiɗaa waɗteede ko haaltooɓe, sunnotooɓe luulndiiɓe ?
Gaagaa ɗum, eɗen nganndi kadi won ɗiin partiiji ceɓɓitiiɗi, jahnooɗi hoofnanaade caggal leydi, jeyaaɗi hannde e « keeweendi laamu », ngoni ko e etaade addude jiiɓru hakkunde Muritaninaaɓe e rewrude e haala ɗemɗe.
Ɗumɗoo ko tawa en kaalaani caɗeele to bannge faggudu, so ɓeydagol coodguuji e ustagol ngalu. E ngoon yeeso ina teskaa wonde dille ɗaɓɓitooje hujjaaji puɗɗima naatande kareeli jooltugol hujjaaji mum : eɗen cifotora gerew jannginooɓe e safrooɓe ; hannde ko miskineeɓe roondotooɓe saakuuji kuccani ɗaɓɓude yo ɓeydane njoɓɗi. Kamɓe ɓeeɗoo, alaa ko jolata walla jippintee tawi rewaani e keeceeje (walla koye maɓɓe). Ɓe njoɓetenoo ko 500 mbuuɗu fat, wonande kala ton jebbitaaɗo. Ɓe mbiyi ko yo ɓeydane. Kono laamu ngu heedani ko komersa en, yaaɓani felɓondirde e maɓɓe. Ndaa noon, feere ɓurnoonde moƴƴude ko etaade haaldude e maɓɓe e yiylaade maslahaa, sibu, duuɓi sappo e jeeɗiɗi jooni ko 500 ɗee tan ton jippinirtee walla rimndirtee.
Jooni kadi, depiteeji umminnooɗi iiñcuru 2008, saabinoondu kuudetaa liɓnooɗo laamu Siidi. « Wonaa ñaagaade yo Alla yaafo ɓe e lor mo ɓe lorli leydi ndi, kono ko umminde kadi kareeli goɗɗi e nder leydi tammpudi sabu pooɗee nduuree mo gasataa … » Won jaaynoowo gooto wiyi : «Hannde, kala giɗo leydi ndi foti ɗaɓɓude ko kaaldigal (tawa noon ko goonga e mum) mbele yimɓe fof ina kuccana diwtude caɗeele gondaaɗe hannde ɗe, ɗe nganndu-ɗaa puɗɗiima tampinde ɓesngu ngu. Kala ko wonaa ɗum yahata ko e nafoore « toɗɗaaɓe » ɓe nganndu-ɗaa kala laamu ngarngu ko e mum ngondi, sibu, e nder duuɓi joy fat, ɓe mbaɗii kuudetaaji 3, ɓe ngondii e persidaaji tati deggondirɗi».
Kono tan, eɗen ngoɗɗi tawo ngooɗoo nodaango, sibu laamu ngu ina etoo ubbitde doosiyeji ɗi nganndu-ɗaa udditanooma ngam dagnude kuudetaa baɗnooɗo o, caggal ɗum uddaa, caggal nanondiral Ndaakaaru. Ko wayi no hafeere « maaro fuunko », joopiinde Yahyaa wul Ahmed El Wagef, gonnooɗo hooreejo hilifaaɓe e laamu Siidi. Walla kadi wiyde ina yooɓtoroo Masawuud wul Bulkayri, gargagol ngol feewaani, ngam deƴƴinde ɗum …
To bannge faggudu, ngonka leydi ndi welaani. Wallitnooɓe Muritani to bannge kaalis, ko yowɓe juuɗe mum en haa hannde, njaɓaana yowtude. Hay batu potngu jooɗaade to Biriksel, ginol golle mum ko rewindaade ko ɓe kunaninoo leydi men e hitaande 2007, ɗum noon e sahaa Siidi wul Seek Abdallaahi. Eɗen paami noon, e ooɗoo sahaa, Orop woƴaa ko hoore mum, sabu kiris gonɗo to Geres e caɗeele faggudu to Espaañ, Putugaal, Almaañ, sabu kadi caɗeele Ooroo wondi hannde ɗe. Ko ɗee geɗe kala ngaddani jaayndoowo gooto wiyde « maayde Muritani kesam-kesaagu haawataa hay gooto. Janayse oo noon, jogori waɗeede ko e nder sirlu mawɗo, no maayde tiggu mo innaaka tawo » : ɗum firti ko laamu Asiis wiyiino maa addan en Muritani keso, Muritani belaa, yo yimɓe nganndu ɗuum wontii koyɗol muumo, sabu geɗe kaalaaɗe dow ɗoo ɗe.
Gelaajo
