Daartol : Hol gonɗo Aamadu Hampaate Bah

3
3568

Aamadu Hampaate Bah jibinaa ko hedde hitaande 1900 – 1901 to Bañnjagara, e nder nokku meeɗnooɗo wonde laamorgo laamu Tekruur nder Maasina. Baaba makko wiyetee ko Hampaate Bah, yumma makko Kadiija Paate Pullo Jallo. O mawni ko juuɗe kaaw makko Tijjaani Aamadu Aali Caam, ɓamtunooɗo yumma makko caggal sankaare baaba makko. O idii naatde jaŋde Quraana ko e duɗal Ceerno Bookara mo tuubakooɓe ƴettunoo ina janngina o ekkol Bañnjagara caggal ɗum to Jenne. E hitaande 1915 o dogi, o tawtoyi yumma makko to Kati, ɗo o jokki jaŋde makko.

E hitaande 1921 o salii naatde ekkol normaal Gore. Ngam pinde mo, guwerneer fekti mo Wagadugu yo o won toon « binndoowo e mudda baawɗo seekeede e sahaa kala ». Tuggi 1922 haa 1932 o gollaniima koloñaal en Haute-Volta (Burkinaa), caggal ɗuum o gollii ɗo Bamako ɗoo haa 1942. E hitaande 1933 o hokkaa hirjo lebbi jeegom ɗi o waɗoyi to Ceerno Koobara, ceerno makko.

O fektaa IFAN (Duɗal Farayse kalfinaangal Afrik ɓaleejo) e hitaande 1942, e ballal Théodore Monod. O waɗi ɗoon wiɗtooji, o winnditii aadaaji jangtaaɗi. Duuɓi 15 amo wiɗta, omo winnda deftere « Empire peul du Macina » (Laamu Fulɓe Maasina). O heɓi bursi Unesco e hitaande 1951, o yahi Pari. Ko toon o anndondiri e ngenndiyankooɓe afriknaaɓe heewɓe.

E hitaande 1960, nde Mali heɓi jeytaare mum, o sosi « duɗal gannde aadeeje Bamako », o jooɗanii leydi makko e Batu kuɓtodinngu UNESCO. Omo jeyaa e golliiɓe ngam wootiɗinde mbinndiin ɗemɗe Afrik e hitaande 1966. O wattindorii ko Abijaa, omo renndina duttorɗe ɗe o fagginoo e nguurndam makko e ballifagol defte, yeru « Amkoullel l’enfant peul » e « Oui mon commandant ». Ko ɗoon o sankii e lewru mee 1991.

Bookara Aamadu Bah

 

3 JOWE

  1. Kaaw makko kaa bappa makko

    On yettaama fota (sanne): mi faamaali maanaa “O mawni ko juuɗe kaaw makko Tijjaani Aamadu Aali Caam, ɓamtunooɗo yumma makko caggal sankaare baaba makko”, Wallam.

  2. Kaawoo

    Jaaraama Saajo

    Ko minen juumi. Ga diiwaan aamen gaa, heewɓe ina mbiya kaaw (destuɗo yummum neɗɗo); kono ma a taw ɓuri sellude ko keyniraaɗo. Miɗo sikki.

Comments are closed.