Batu Pari 2015 njowitiingu e baylagol ngonka weeyo jooɗii ko tuggi 30 noowammbar 2015 haa 11 desammbar 2015 to Pari. Kanngu woni Batu 21ɓu Jeyaaɓe e Nanondiral kuuɓtodinngal Fedde Ngenndiije jowitiingal e Mbayliigu Ngonka Weeyo (COP21). So tawii en mbiyiino « alaa ko dañaa e batu Kopenhag”, hannde eɗen mbiya “alaa ko dañaaka e batu Pari”.
Batu Pari 2015 njowitiingu e baylagol ngonka weeyo jooɗii ko tuggi 30 noowammbar 2015 haa 11 desammbar 2015 to Pari. Kanngu woni Batu 21ɓu Jeyaaɓe e Nanondiral kuuɓtodinngal Fedde Ngenndiije jowitiingal e Mbayliigu Ngonka Weeyo (COP21). So tawii en mbiyiino « alaa ko dañaa e batu Kopenhag”, hannde eɗen mbiya “alaa ko dañaaka e batu Pari”.
Batu Pari 2015 njowitiingu e baylagol ngonka weeyo jooɗii ko tuggi 30 noowammbar 2015 haa 11 desammbar 2015 to Pari. Kanngu woni Batu 21ɓu Jeyaaɓe e Nanondiral kuuɓtodinngal Fedde Ngenndiije jowitiingal e Mbayliigu Ngonka Weeyo (COP21).
So tawii en mbiyiino “alaa ko dañaa e batu Kopenhag”, hannde eɗen mbiya “alaa ko dañaaka e batu Pari”.
Waɗi en wiyde noon, ko ngolɗoo woni go’o ko winndere ndee fof ina nanondira e huunde wootere, e nder joɗnde wootere ; ndeen huunde ko dartinde ɓeydagol nguleeki weeyo, ko ƴettude peeje mbele ngool ɓeydagol nguleeki weeyo ina waasa yettaade 2°C. Ko ɗuum waɗi Barak Obama wiyde “weltiima e nanondiral ɓujal ngal 195 leydi ciifi ngal”. Ko ngal ɓujal sibu ko yeey wona leyɗe winndere ndee kala sibu ko 195 leydi ciifi ngal” (winndere ndee waɗi ko 197 leydi).
Fayndaare nanondiral ngal ko waɗde feere mbele nguleeki weeyo ina waasa ɓeydaade ko ɓuri 2°C, walla nii ko ɓuri 1,5°C, ɗo tolninoo ko idii mbaylaandi. Ɗum noon, leyɗe ciifɗe nanondiral ngal ina poti sakkude peeje kala mbele ina usta no feewi biimtagol “gaasuuji gaddooji seer” (GGS) ; ɗumɗoo noon ɓuri joopaade ko leyɗe mawɗe ɗee, sibu ko kañje ɓuri waawde wukkitde ɗiin gaasuuji e weeyo.
Toɓɓe ɓurɗe maantinde e nanondiral ngal ko ɗeeɗoo :
Ko leyɗe ɗee kunii
Kala ciifɗo nanondiral ngal ina hunii lelnude e siynude peeje ngenndiije ngam ustude wukkito GGS. Ngool ustugol wukkito ko ko ɓeydotoo tan.
Ɗeen leyɗe kattanɗe ina poti wallitde leyɗe pamare doole ɗee kaalisaaji e karallaagal mbele ina mbaawa tabitinde nanondiral ngal.
Dowla kala ina foti saaktude, duuɓi joy kala, feere sakki ngam ustude GGS, tawa ina teskii seedantaagal golle winndere ndee fuɗɗii waɗde to oon bannge.
Seedantaagal golle kuuɓtodinngal gadanal waɗetee ko e hitaande 2023, caggal ɗuum, duuɓi joy kala.
Dokkugol kaalisaaji : Leyɗe ƴellitiiɗe ɗee kuniima rokkude ngalu kaalis ngam wallitde leyɗe pamare doole ɗee lelnude e siynude politikaaji ustugol wukkito GGS.
Oon kaalis waawaa jaasde 100 miliyaar dolaar hitaande kala, tuggi 2020. Ɗoon e 2025 maa tolno kaalis oo ƴeewte.
Leyɗe ƴellitiiɗe ɗee ina poti rokkude yeru moƴƴo, duuɓi ɗiɗi kala ɗe kumpita haa laaɓta ko ɗe mballitta.
Eggingol karallaagal
Siifɓe nannondiral ngal kuniima newnude eggingol karallaagal baawngal wallitde ustude kuutoragol karbon nder faggudu feewde leyɗe pamare doole. “ Leyɗe ɗee kala ina poti wallondirde ngam ɓeydude kattanɗe leyɗe pamare doole mbele mbaawa siynude nanondiral ngal ”.
Hol nde nanondiral ngal siifetee ?
Nanondiral ngal siifetee ko to New York hakkunde 22 abriil 2016 e 21 abriil 2017. Ngal fuɗɗotoo siyneede ko nde 55 leydi ciifi ngal, tawa wukkito GGS ɗeen leyɗe ciifɗe ɗee, ko famɗi fof, tolniima e 55% wukkito GGS e nder winndere ndee. Ko waawi heen wonde fof waawaa wonde ko adii 2020.
Bookara Aamadu Bah
