Ɗaanaade e niɓɓere ɓuri !

0
1957
stickers-phosp-nuit-etoilee.jpg

Wonaa enen kaali, ko wiɗto kadi waɗaango to duɗal jaaɓihaaɗtirde wuro na wiyee Leyde to Pays-Bas wiyi noon. «Lomlomtondiral jamma e ñalawma » walla mbiyen « annoore e niɓɓere » wonande yimɓe e kullon, ko huunde fotnde ɗoofteede, nde ɓalndu kam e hoore mum hatojini. Ganndo gardiiɗo ngoon wiɗto oo wiyi « Min tawii so ngaal deggondiral ‘annoore / niɓɓere’ ɗooftaaka eɗum baɗtina no feewi e cellal.»

Ɗeen baɗte ina mbaawi wonde leefɗitgol kette ɓalndu walla jaaftugol ƴiye, walla kadi leefɗitgol paddorɗe ɓalndu. Ɗumɗoo so yantii e ko haaletenoo heen gila adan koo, wonde ɗaanaade jamma tawi ko e annoore, « ina usta kattanɗe njeña, ina haɗa ɗoyngol moƴƴol, ɓeyda ɓalndu … » ko batte keewɗe.

Heddii noon, ko ɗeen geɗe ina cafroroo gartugol e ko ɓalndu woowi koo, so lomlomtondiral annoore/niɓɓere, woni ɗaanaade e niɓɓere jamma, caggal nde ñalli e annoore ñalawma. Ina teskaa noon fotde 70% e yimɓe winndere ndee, ɗaanotaako e niɓɓere kunuus. Annoore joopaande ɗoo nde noon, wiyaa ko “lumière artificielle” woni annoore ummiinde e geɗe ɗe neɗɗo feewni (tafi) ko wayi no lampaaji. Annoore lewru e koode e ɗoyngol boowal kaalaaka heen.

Ɗum noon woownooɓe ɗaanaade ina lima koode, ina njeeɓa lewru, ɓeen ko ɗuum ɓalli mum en ngoowi, ngaddaaka e kaaɗoo haala. Heddiiɓe ɓee, wuurɓe e teeruuji walla e nokkuuji jayneteeɗi, maa huɓɓooɓe “weeyees” (veilleuse) so ina ɗaanoo, ko kam en kaaldetee, yo ɓe ekko ɗaanaade niɓɓere kunuus.

Bookara A Bah