Daartol Annabi Yaaguuba (1)

0
2628

Wonande Yuusuf, (JKM), e konngol Alla toowɗo oo : Innde Alla jom yurmeende Aduna e wattannde.

Alif, laam, raa, Alla anndi ko soomii heen, ɗumɗoon ko ɗum kaawisaaji deftere feeñnde (1) min njippinii ɗum ko ɗum njanngiin Ɓuraana Arabeeɓe mbele oɗon kaqqila (2), minen a min ciimtan maa ko ɓuri moƴƴude e ciimti e ko min lonngin ma e ooɗo ɓuraana tuuma nde laati-ɗaa ko adii ɗuum ummoraade uddiiɓe (3), tuma nde Yuusuf wiyi Baba mum eehey ma baabooy am miin de mi yiyii sappo e go’o hoodere e naange e lewru ina cujjana mi (4), o wiyi eeheey ma ɓinngel am oto siimtan ɗum ɓiɓɓe baaba maa en ɓe yiyannde maa ngam hoto ɓe pewjande ma feere ina teeŋti e neɗɗo seyɗaani ko gaño mum peeñɗo… simooree Yuusuf, kaawise: 5

Wahab bun man mbahi wiyi : nde yaaguuba yalti leydi Kin- aani, ngam dogde ɓi’i yummum biyeteeɗo Aysa, o ari to gorgol makko, o resi ɓiyum debbo ina wiyee Rahiil e oon saanga oon ko cukalel ; oon jibinani mo ɓiɓɓe ɗiɗo, Yuusuf e Ben yamiin.

Nde Rahiil jibini yuusuf ndee, tawi Yaguuba ko ɗanniiɗo ina woni to leydi Saam, Alla tellini e makko Jibiriil (JKM), wiyi mo: eehey maa yaaguuba Alla hokkii ma ɓiyngel ngel hay gooto meeɗaani heɓde e nder aduna, ngam yooɗde ɗum e moƴƴugol mum. Nde Yaaguuba nani ɗum ndee weltii heen sanne. Ndeen o artii ummoraade e ɗanngal makko, gite makko mbiyi e Yuusuf sut, o ronki majde ngam kaawise e weltaare, caggal ɗuum, nde yahi haa juuti o ñippi gite makko e leydi, o yetti Alla no feewi, o hirsi ko ina tolnoo e ujunere dammuwol ngam ɓadtoraade ɗum Alla toowɗo oo. O tali teewu nguu, o fecci ɗum e waasɓe e wasnuɓe. Nde yahi haa Yuusuf heɓi duuɓi jeegom yumma mum sankii.

Hono ganndo biyateeɗo Sadi wiyi : Alla toowo oo fecci moƴƴere aduna oo ko e  pecce sappo. O hokki yimɓe heddiiɓe ɓee feccere wootere, pecce jeenay keddiiɗe ɗee o hokki ɗum Yuusuf (JKM) oo.

Yiytaade hoore mum

Yuusuf meeɗii yiytaade hoore mum e daarorgal o wiyi e nder ɓernde makko e hakkille makko “so tawii miin, mi yeeyaama, mi sikkaani so won baawɗo sooɗde mi”, o tinaani tan haa ɓiɓɓe baabaa makko ɓee njeeyi mo njeeygu ɓurngu fof lesɗude, ko ina tolnoo e sappo e jeeɗi Dirhama, ɗum ɗoon noon ma en paam ɗum e ko fayi arde e nder winndannde ndeeɗoo.

Hono Sadi kadi wiyi : nde Yuusuf mawni haa heɓi duuɓi sappo e ɗiɗi, ko ndeen o yiyi e nder ɗoyngol makko, sappo e go’o hoodere e naange e lewru ina cujjana mo, ko ndeen noon baaba makko wiyi mo oto o haalan ɗum ɓiɓɓe baaba makko ɓee, ngam reentaade caɗeele seyɗaane, ngam laatiima Seyɗaane ko gaño yimɓe peeñɗo, hono no Ɓuraana oo janngtorii ɗum nii.

Tingol ɓiɓɓe baaba mum Yuusuf koyɗol mum

Ndeen ɓiɓɓe baaba mum Yuusuf tinii, Yuusuf yiyii e nder koyɗol mum, wonde o yiyii koode e naange e lewru ina cujjana ɗum, ɓe naati fitina mawɗo haa ɗum wontani ɓe ngañamtumaagu feewde e Yuusuf, ngam ɓe mbiyi, ngolɗoo koyɗol so laatiima, maa o wonntu laamɗo mawɗo e dow men, o jeyta en. Jooni noon kiiso-ɗen naange ngee ko baaba men, lewru nduu ko yumma men, koode ɗee, ko enen.

Ɗuum fof noon, waɗi noon, ɓe teskitii ma, baaba maɓɓe Yaaguuba ɓuri wuuranaade ko Yuusuf mo jam e kisal ngoni e mum (JKM), gaa ɓiɓɓe baaba mum en ɓe, haŋkadi ɗum teddi e koye maɓɓe, ɓe ngoni haŋkadi e fewjande mo peeje bonɗe. Waɗi saanga gooto ɓe ndenti e ɓe pewja haa ɓe nanondiri yo ɓe mbar mo.

Sadi, winndiyaŋke mawɗo oo wiyi : ndeen ɓe nanondiri e feere warde mo, ɓe pelliti yahde to baaba maɓɓe, ngam looydoyaade ɗum e ko ɓe pewjunoo koo, o wiyi : ɓe njahi to baaba maɓɓe, nde ɓe njettii ɓe naati hay sakkitinaade mo ɓe mbaɗaani, ellee o wonaa jinnaaɗo maɓɓe. Oo ne kay eɗum haaɓnii ɗum kono ko ɓe ɓiɓɓe mum, o bismii ɓe, ɓe njooɗii e sara makko, ɓe mbiyi mo : minen ɗoo, ɗo min ngoni ɗoo hannde, ɓerɗe amen ina muusi sanne. Waɗi noon ko mbaroodi mawndi yanii e ndammiri amen hanki, warii heen huunde. Ɗuum noon alaa e sago min ndawana ɗum waaño etee, so a mi njaha a min njiɗi yahdude e Yuusuf, kadi ko minen ndeenata mo.

Hol ko Yaaguuba jaabiiɓe ? Oto ngaddenee kam sunaare ngam mbiɗo huli so on njahdii e Yuusuf to lakde too, mbiɗo huli hoto boyiiji conngude mo, ñaama mo. Ɓe mbiyi mo, hol no boyinnaaji coŋngirta mo, tawa a min tawaa ɗuum ? Ndeen kay minen ɗum ko basal amen mawngal.

Ɓe mbiyi baaba maɓɓe kadi : hono boy ñaamirta mo a min ngonndi e mawniiko Samuuna mo nganndu-ɗaa so luukii, luulaango mum ina boosna dewbo deedi en, a min nganndi kadi e Yahuusa tikkere mum tan ina waawi helde mbaroodi, fecca ɗum e pecce ɗiɗi ?

Ndeen Yaguuba nanii haala maɓɓe, o wiyi : ma mi wiy ɓinngel am Yuusuf : so ko Alla jaɓii, yo dawdu e mon raddo. Ndeen weetii o wiyi yuusuf, mi sakkitii ma yo a dawdu e maɓɓe feewde raddo.

Naniraama Ibnu Abbaas (yo mbellemma Alla won e maɓɓe) o wiyi : ko tagi Yaguuba wiyde ina huli oto boyiiji ñaamde mo, ko ngam o yiyii ɗum e nder ɗoyli makko wonde Yuusuf ina ari e hoore haayre, boyinnaaji ina taarii ɗum, ina njiɗi sonngude ɗum; heen boy gooto woni e faddaade keddiiɗi ɗii hoto conngude mo ; ɗoon e ɗoo tan, ha o yiyi leydi seekii Yuusuf naati to nder leydi too, etee yaltaani ndi, e nder balɗe tati Yaguuba natti yiyde ɗum e koyɗol, ɗum wontani mo kulol mawngol, wonande Yuusuf.

Hono kanko Ibnu Abbaas o wiyi : ndeen fodoore jaltugol Yuusuf yahde raddo yontii, yuusuf ɓoornii comci ɗanngal, dadii haa tiiɗi paftol mum baɗngol bokkoode kaŋŋe. Haŋkadi, ɓe payi e yaltude, ɓe ƴetti ndiyam haa heewi e wonndude e njooɓaari timmundi, o yaltidi e ɓiɓe baaba makko en, ɓeen mbaɗɗii ma pucci mum en, ɓe mafñorii heen Yuusuf, Yaaguuba ƴetti puccu mum duusi ɓe haa ɓe tolnii e teemedde meeteer, o tellii o tellini Yuusuf, o takki ɗum e becce makko, o ɓuucii ɗum, caggal ɗuum o ruttii o fayti galle makko, o nimsiti e ko o waɗi koo, kono feere woɗnde alanaa mo haŋkadi. Ko nii woni Yuusuf naati Saharaa.

Nde ɓe ngoɗɗitii wuro holko ɓe mbaɗi ?

Ndeen ɓe njaltii leydi kinaani, ɓe njahii haa ɓe ngoɗɗiti no feewi nokku maɓɓe, ɓe ndarni pucci maɓɓe, ɓe tellii caggal ɗuum, ɓe tellini Yuusuf, ɓe kirɓii mo, ɓe ngoni e fiyde mo kelle e hakkille, ɓe ɓoori mo haa o laaɓi, haŋkadi alaa ko heddanii ɓe so wonaa yo ɓe mbar mo, ɓe poofta. E nder ɗeeɗoo caɗeele noon, o wiyi ɓe : hoto ɓe ɓoor wutayel mum mbele ina wonana mi kasanka so maayii, kono ɓe calii ɗumɗoon. Eɓe ngonndi e mawnum Yuusuf goɗɗo ina wiyee Yahuusa, oon wiyi ɓe hoto mbaree mo. E nder leepte ɗe o leeptaa ɗee ɓuri maayde bonde, caggal konngol mawniraaɗo oo hono Yahuusa, Yuusuf wiyi ɓe, njarnee kam mi ɗomɗii ko adii nde mbaraton mi, ɓe calii, Yahuusa kañum fuɗɗii ma Yurmaade mo, o ɓaaƴi ɓe hoto ɓe mbar mo, yo ɓe mbeddo mo e nder ɓunndu, ɓe njaɓi ɗuum. Ɓe nanngi juuɗe ɗee e koyɗe ɗee, ɓe mberlii mo no baagal werlortee nii e nder ɓunndu.

Jibriil Muusaa Joop