Yahyaa Bun Yahyaa yeewtanii min, wiyi : “mi janngii e Maalik, gaa Ibnu Sihaabin, gaa Abii Salamata Bun Abderahmaan, hono Abii Hurayrata yo mbelemma Alla won e makko (YMWM) : hono Nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum (JKM) oo wiyi : so tawii gooto e mon ummiima ina juula, seyɗaani ina naata e mum wona e bonnude hakkille mum haa roŋka anndude ɗo yahratnoo, firti ko roŋka anndude no foti darɗe ɗe juuli, ɗum so heɓtiima njuulu gooto e mon yo sujju, cujjanɗe ɗiɗi tawa o mo jooɗii.
Hono Abii Salamata Bun Abderahmaan, gaa Abii Hurayrata, hono Nelaaɗo Alla (JKM) o wiyi : “gooto e mon so yejjitii ko juulno no foti, yo timmin, o sujja laabi ɗiɗi tawa ko o jooɗiiɗo;”
Yeewtini min, Muaaji bun Husaam, yeewtanii kam Baaba am, gaa Yahyaa Ibnu Abii Kasiir, yeewtanii min kadi Abuu Salamata Bun Abderahmaan, hono Abaa Hurayrata yeewtanii ɓe, hono Nelaaɗo Alla (JKM) oo wiyi : “so noddinaandu noddinaama, seyɗaane ruuŋtoto doga, ina riiɗa yaha, haa heɓa ɗo nanataa noddinaandu, so ɗum dartiima tan arta, so sappeeji ndarnaa ma kadi doga, so ɗum gasii kadi arta, wona e sorsortude nder ɓerɗe juulooɓe ina juumna ɗum en, ina siftina ɗum en ko nganndunoo ina njejjiti ɗuum, caggal ɗuum, juuloowo o roŋka anndude hol ko juuli no foti. Ko wayi noon so heɓtiima neɗɗo, yo o sujju laabi ɗiɗi tawa ko e joɗnde.”
Yeewtani min Harmelatu bun Yahyaa wiyi : yeewtani min Ibnu Wahbin, habrii kam Umrawi, gaa Abii Hurayrata, hono nelaaɗo Alla mo jam e kisal ngoni e mum oo wiyi : “seyɗaane, so sapeeji ndarnaama tan dogat yahdude e diiɗe so ɗum ɓennii arta wona e bonnude ɓerɗe yimɓe”, ɗumɗoo ko teeŋtinde ko adii haaleede koo. Hono Abdellaahi Ibnu Buhaneynata wiyi : “Nelaaɗo Alla (JKM) oo juulniino min darɗe ɗiɗi yoga e juulɗeele, o sujjoyi o yejjiti jooɗtaade, o ummii yimɓe ngummodii e makko caggal ɗum nde o gayni juulde o ƴeewtindii juulde makko ndee, o habbiri, o sujji laabi ɗiɗi tawi omo jooɗii ko adii nde o salminta, caggal ɗum o silmini”. Abdellaahi Ibnu Bihaynata El asadiyu, hono Nelaaɗo Alla (JKM) oo wiyi : waɗii sahaa o ummii o juulni min Tiisubaar o yejjiti jooɗtaade. Nde o gayni juulde o sujji laabi ɗiɗi tawi omo jooɗii, ko adii nde o silminta juuldannooɓe e makko ɓe cujjidi e makko.
Hono Abii Sayidi Khudiriyyu (MWM) wiyi; “hono Nelaaɗo Alla (JKM) oo wiyi : so gooto e mon sikkitiima e nder njuulu haa roŋkii anndude ko juuli, mbele ko laabi ɗiɗi walla tati, yo o werlo sikke oo, o lomtina ɗoon yenaneede. Firti ko o timmina juulde ndee. Holno ɗum timmirta ? ɗum timmirta, ko so tawii juuloowo sikkitiima juulde mum ko ɗiɗi walla tati, yo o waɗ e hakkille makko ko ɗiɗi o juuli, o timmina tati ɗii; so tawii o sikkitii ko hakkunde tati e nay o woni, yo o timmin tati ɗii, o fawta heen nayaɓere ndee, e dow yenaneede, nde o fuɗɗoo sujjude laabi ɗiɗi ko adii nde o silminta.”
Hono Alhamata wiyi : Abdellaahi wiyi, “Nelaaɗo Alla (JKM) oo juuliino, o ɓeydi walla usti, ɓe mbiyi eeyhey maa nelaaɗo ! won ko joli e juulu maa hee ?” o wiyi : ko ɗum woni ? Ɓe mbiyi mo, a juulii naŋngam e naŋngam. Ɗoon e ɗoon o hofi koyɗe makko, o hucciti fuɗnaange, o sujji laabi ɗiɗi, caggal ɗuum, o hucciti e yimɓe ɓee o wiyi ɓe : “ko wayi nii so tawii joli, on tinii ɗum, tintinee kam, ngam miin ko mi neɗɗo tan, mbiɗo yejjita hono no njejjitirton nii. So mi yejjitii ciftinee kam, so gooto e mon sikkitiima juulde mum, yo o timmin, o sujja laabi ɗiɗi.”
Yeewtanii min Ubeydillaahi Bun Muaaji el Anmbariyyu. Yeewtanii kam baaba am, hono nelaaɗo Alla (JKM) oo juuliino tiisubaar darɗe joy, ndeen o silminii ɓe mbiyi mo : mate juulde ɓeydiima ? o wiyi : ko ɗum firti ? ɓe mbiyi a juulii darɗe joy, o yeeƴtitii o sujji laabi ɗiɗi.
Hono Ubeydillaahi wiyi : nelaaɗo Alla (JKM) oo, juulnii min darɗe joy, ndeen o yeeƴiima, yimɓe ngoni e naamndondirde e koye mum en, o wiyi ɓe : ko woni ngoƴa mon ? ɓe mbiyi a juulii darɗe joy ! O sujji laabi ɗiɗi caggal ɗum o silmini, o wiyi : “nganndee miin ko mi neɗɗo no mon nii, mbiɗo yejjita hono no njejjitirton nii. So gooto e mon yejjitii yo o sujju laabi ɗiɗi.”
Yeewtanii min Khutaybata Bun Sayid, gaa Maalik Bun Anas ; Daawuuda Bun Elhuseynu, gaa Abii Sufyaan, Mawlaa Ibnu Abii Ahmed, oon wiyi : mi nanii Abaa Hurayrata ina wiya : Nelaaɗo Alla (JKM) oo, juulniino min takkusaan. O silmini e darɗe ɗiɗi. Biyateeɗo Julyadayni ummii wiyi : ko a ustuɗo juulde walla ko a jejjitɗo ? Caggal ɗuum o hucciti e yimɓe ɓee o wiyi : “Julyadayni ko haali koo, ko goonga ? ɓe mbiyi mo : ko goonga kay. O ummii o timmini darɗe ɗiɗi keddinooɗe ɗee, o silmini, o sujji laabi ɗiɗi caggal nde o silmini. O silmini kadi.
Njuulu daɗaaɗo darɗe
Ina waɗa dumunnaaji neɗɗo ina ara e njuulu dental tawa Imaam ina daɗi mo darnde walla darɗe ɗiɗi, haa tati, hol no o waɗata ? Waɗɗii e makko ko jokkude juuldude e maɓɓe haa silminee wonndude e imaam, caggal ɗuum, o ummoo o adda darnde heddinoonde ndee. O jannga udditirɗi deftere e simoore tawa nanetaake so tawii ɗum hawri ko e tiisubaar walla takkusaan. So tawii noon ko juulde futuro e geeƴe walla subaka o ɓamta daande makko dow.
– Daɗaaɗo darɗe ɗiɗi walla tati so tawii juulde ndee ko nde juulde darɗe nay walla tati :
– Wonande juulde darɗe nay : oon ɗoon daɗaaɗo jokkat juuldude e adiiɓe ɓee haa imaam silmina, caggal ɗuum o adda darɗe ɗiɗi ɗe o daɗaa ɗee. darnde heen fof o jannga udditirdi deftere e simoore, o jooɗoo o silmina.
– So tawii ko ɗo juulatee darɗe tati, ko wayi no njuulu futuro, oon ɗoon daɗaaɗo jokkat njuulu makko wonndude e imaam, so tawii imaam silminii, o timmina darnde heddiinde ndee, o silmina. So tawii noon ko darɗe ɗiɗi o daɗanoo, o juuldata e imaam ko darnde wootere, so imaam silminii o ummitoo, o juula darnde ɗiɗmere ndee, o jannga faatiya e simoore, o jooɗtoo, o teyyoo, caggal ɗuum o ummoo o juula darnde heddiinde ndee, o jannga faatiya e simoore daande dow, so o jooɗtiima o teyyo, o silmina.
– Daɗaaɗo darɗe tati e njuulgol darɗe nay : oon ɗoon daɗaaɗo darɗe tati, o jokkat juuldude e imaam haa imaam silmina, caggal nde imaam silmini o ummoto o adda darnde, o jannga faatiya e simoore, o jooɗtoo, o teyyoo, o ummoo o adda tataɓiire nde, oo jannga faatiya e simoore caggal ɗuum o adda darnde nayaɓiire nde o jannga faatiya tan.
Jibriil Muusaa Joop
Ina jokki tonngoode faande e “Njuuluuji sunna ɓurɗi yiɗeede”
