Ganndal “SAWRU” (1)

0
2711

Wonaa koyɗol, ko e ejol! Ko e hitaande 2009 wonnoo. Ɗum arani mi ko miɗo ummii e paawngal muusngal, tawi miɗo leltii subaka hedde waktu jeetaɓo (w.8) miɗo woni hakkunde ɗoyngol e pinal, njiy-mi cabbi haa keewi : ɗii ko juutɗi, ɗii ko daɓɓi, ɓuɗti e cewɗi. Won e majji kadi ko kofiiɗi, ina waɗi heen portiiɗi. Miɗo nana kadi ko wayi no bawɗi maa buubaaji walla taballeeji e sabareeji ina nduƴƴa.

Ndeen juutii ngummii-mi. Miijo addani mo yo mi winndu ko njiy-mi koo. Ɗo adan ɗoo nganniyinoo-mi ko waɗde heen tan yeewtere kono ndeen mi fuɗɗiima winndude tan, miijooji ngoni e yuppaade haa keewi, oormi. Feeñani mi cabbi ina keewi, wonande ndu kelli (leggal) nduu tan woodi, ina waɗi goɗɗi. Nii woni naatan mi sifaade yoga e majji, nafooje majji e tanaaji majji.”

Sawru kelli e ko wonaa kelli e Sawru duƴƴe : nduu Sawru ko ndu nganndu-ɗaa, nganndu-mi nduu. Eeh ! ndaw ko haawnii !

Alaa ! Ɗum kayi haawnaaki. Haawnii kayi ko ndawu, mawna hoggo, yaaja bibje, juuta koyɗe. Kono ɗum fof addanaani ɗum waawde diwde. Waɗde kayi, so en mbiɗtii geɗe SAWRU, alaa ko haawnii heen sabu ɗum haawaani. ALLAH joomiraaɗo joom baawɗe e kattanɗe, tagɗo kala ko woodi, ina naatni heen Sawru e ko wonaa kayru fof. Ngannden kadi endu jogii nafooje keewɗe. En mbiyaani noon ndu alaa tanaaji. Endu jogii tigi. Ma wood e nafooje mayru ɗe cifi-ɗen, kolliren hayi tanaaji ɗii ne kayi.

Sawru huutoraama e xuɗba tiisubaar aljuma. Sawru huutoraama e ngaynaaka ndariindi : beyi e baali, nayi, hayi gelooɗi. Sawru huutoraama e hare hakkunde yimɓe. Sawru huutoraama e raddo kulle ladde kam e paɗɗugol gertooɗe nder wuro. Sawru huutoraama e welnere : bawɗi, buubaaji, taballeeji e sabareeji. Sawru huutoraama e eeltugol kam e coggugol daabaaji. Sawru huutoraama e jeñgol yimɓe e jinneeji, jawdi ndarriindi kam e poñɗi. Sawru huutoraama e ñenngi : Sawru (cawel ) ñenngotooɗo. Sawru huutoraama e ñaaygol : seernaaɓe, kam e jolɓe e yontaaɓe.  Sawru huutoraama e jappeere laamu : yonta mo laamu toddaangu duumii e nder sahaa.

Sawru labbo : So Sammba Labbo haɓɓii ngorba mum fettii meewiima e dow keeci mabba, ba deppitoo caggal, ba woppa henndu “tar ! tar !”, Maalaw lappa ba weduru, ba weddo koyde, ba lotta hanaango kadi, ba waɗa “Tarrr ! Taarrr !” Maalaw wiya : “ Goonga ! Hamaara wul Damaara, tekka laral, fuuna ñiiγe sewa korlon waawa yahde so ba maayii diiɗe ngasii !” O lappa ba woɗndu, o dimmbina koyɗe, o wiya “Ari ! Njuutba noppi ndaɓɓiɗba hakkillaaji, suudo haa ndawen weetii!” Ba nannga laawol, ba tiindoo gaɗa wuro : soppere dawraama.

Sammba Labbo naati saŋre ko ina dadii haa tiiɗi, tellii mbabba mum, tonngi ba woni e durde. O wakkii jammbere makko, omo taaroo lekkuule omo laboo. Ko nii addani mo wiyeede labbo. Haalooɓe noon njokki heen, mbiyi : “Labbo am labaaɗo, naatnooɗo saŋre, fuftini fowru, feγγi wowru.”

Maalaw taγii tune haa keewi, tirii tonngitii mbabba mum, ñaltoyii wuro, wottiima, juulii tisubaar. O yeɓtii kaɓirɗe makko, o hirndoriima sehde : ɗum ko boɓi, lahe kam e unuɗe e kuunde… So o finii subaka janngo, o tira fof e gaccungol, o dawana sahre hoɗoyaade fulɓe (toorodɓe e subalɓe kam e gallunkooɓe.)

Sawru burgal ko kelli heewi wonde : hoore ndee waɗetee ko peece nay, gallaadi ɓilee heen, gaacee gaaraaji. So gooleeje muynii yummum en haa tottinii, rewɓe fulɓe ndadoo ɓira, njuppa e jaɓɓorɗe haa njinnida. Liyam ittee ko heddii koon, lalee e penndirɗe haa ɗaanoo, wonta pedane, ɗe loowee e cumalleeji maa boloŋaaji, tuppee ndiyam, yonkee haa supitoo, yuppee e geworɗe, jubee kosam, kaaɗɗam e nebam seerndee. Ko ɗamɗoo kosam yuppetee e cipporɗe nawee sahre, wostee ( sippee ) gawri : haaɗi haaɗa, barja, ɗiɗi maa tati haa nii jeenay so ndunngu moγγii, kosam heewii. Ina ara e sahaaji fulɓe njiyloto e wuuro haa tampa ndañataa sippooɓe. Ɓe ngona e yeeynude eɓe mbiya : “ngaree njaree ! Ngaree njaree !” Kosam lammbii, hayi gooto soklaani. Ɗaam yuppoytee ko ilam, liɗɗi toɗɗoo. Pulaar noon wiyi : “So liingu yarii kodde yoo yettu ALLAH, yetta lawƴooɓe kore”  Waɗde ndeke : “So liɗɗi njarii kosam ne hayi yoo njettu fulɓe lammbuuɓe ɓee”.

Jallo Muusaa Aamadu

Ina jokki