Manndelaa : Binndanɗe nguurndam 9

Manndelaa waɗi nguurndam mum fof ko e hare politik. E nder heen, won jikkuuji nguurndam o joginoo kaanduɗi e teskeede, so ñemmbaaka kay. Jaaynoowo gooto ine wiyee Richard Stengel sawndiimaa mo ko ɓuri duuɓi 20. Debbo harbiyanke goɗɗo, belsiknaajo, cokranooɗo sabu haɓaade apartaayd, biyeteeɗo Hélène Passtoors, ina anndunoo no feewi Madiba. Ɓee ɗiɗo ceedtiima e makko jikkuuji garooji ɗii, gontuɗi doosɗe nguurndam.
1. Hakindaade : « hakindaare Manndelaa (tawi hare ina dooki hakkunde ɓeleeɓe e raneeɓe e ciltirɗi apartaayd) wallitii no feewi leydi ndii daɗde e musiiba hare ɓesngu ».

21 feebariyee, ñalngu ɗemngal muuynangal : “Ɗemɗe nokkuuje e ganndal”

 

Hikka, tiitoonde ñalngu nguu ko « Ɗemɗe nokkuuje ngam ɓiyleydaagu winndereewu : mawninde ganndal » ngam hollitde no ɗemɗe nokkuyeeje mbayi teeŋtude e keɓgol ganndal kam e cargol mum e keewal mum. Yimɓe hewɓe ina cikka wonde ɗemɗe nokkuyeeje mbaawaa loowde ganndal. Ɗuum ko miijo ngo sellaani. 

Rajo Muritani : tawi ko rajo ngenndi wonnoo nattii

Ɗoo e Magaama, ko ina wona duuɓi ɗiɗi (2) jooni, min keɓataa rajo Muritani. Ina waɗa tan sahaa, subaka law, hedde waktu 7ɓo, min keɗoo jolfo oo e kabaruuji mum seeɗa. So ɗum ɓennii, min uddii rajooji amen, sibu hay ɗuum min nattat jaggude. Onndo AM oo kadi marsata tan ko jamma, tee jeewte Pulaar ngoodaani e rajo mawngo ngoo jamma. Ko raɓɓiɗi e haala koo tan, rajo Muritani heɗetaake ɗoo e Magaama. 

Hay kabaaru gooto min nanataa so wonaa ko min keɓi e tele, ndaa wonaa yimɓe fof njogii tele, kadi ko rajo waawi koo, tele waawaa ɗum, sibu, rajo, 

Ñalnde darnga !

E wiyde pelle nay daraniiɗe jojjanɗe aadee (AMDH, AFCF, CR, SOS-ESLAVES), Muhammed el Muttaar el Shingiti, oon binndunooɗo ko heewi ko faati e « Daartol njiyaagu e nder defte laawol Maalik », sibu o winndii to o woni to Dohaa too, o wiyi : « Sariya jaɓaani warngo jedditiiɗo, tee ɗum meeɗaa kewde e nguurndam Nulaaɗo (MJKM) walla e nguurndam sahabaaɓe mum, ɓe nganndu-ɗaa golle mum en e haala mum en ngoɗɗondiraani e binndi Quraana ».

Ko en kaalaano e Manndelaa

Manndelaa kam fof e dañde ko hay gooto meeɗaa dañde, gila fuɗɗoode haa wortorde, so aduna fof mantude ɗum, dowlaaji e jom doole en ina njetta ɗum, ina mahana ɗum nanndollaaji (statues), ina ndokka ɗum njeenaaje, takkana ɗum galaŋuuji, ina inniri ɗum ujunnaaje ujunnaaje ekkol e duɗe jaaɓihaaɗtirde e laabi e boowe, e juɓɓule goɗɗe e nder winndere ndee… 

Sur l’origine du mot « Halayɓe »

En lisant l’ouvrage d’Amadou Oumar DIA «  Peuls et paysans  », consacré aux Halayɓe de Mauritanie, j’ai été interpellé par les différentes significations attribuées au mot « halayɓe », qui représente une communauté peule du Fuuta, occupant un territoire situé entre le Tooro et le Laaw, de part et d’autre du fleuve Sénégal.

Les « halayɓe » s’organisent en plusieurs leYYi (fractions ethniques). Suivant leur occupation du sol (kolangal), ils se répartissent en trois sous-groupes :

Ndulumaaji Demɓe huuɓnii aadi…

Ndulumaaji Demɓe wuro Delliyaa, toongo Faatimata Hawwaa Jeŋ, jatti Demdemɓe yuɓɓinii ñalɗi kaalteteeɗi tuggude e ñalnde 26 haa ñalnde 28 lewru bowte(décembre) hitaande 2013. Njuɓɓini ñalɗi ɗii ko Dental Ndulumaaji Demɓe, jibinannde wuro ngoo, wonɓe ɗoon haa e yaltuɓe ngo maa mbiyen ɗanniyankooɓe wuro ngoo.

Laamɓe Santarafrik

 

Santarafrik (Hakkunde Afrik) jeyaa ko e njiimaandi Farayse gila e maayirɗe teeminannde 19ɓiire. 

Israayiil : maayde Ariyel Sharon

So won darjirɓe moƴƴere, aduna fof ina yiɗi ɓallikinaade ɗum en, won darjirɓe bonannde, yimɓe fof ina ciica ɗum en : yeru mum ko Manndelaa, wonande moƴƴere, e Ariyel Sharon wonande bonannde.

Ariyel Sharon wonoo hooreejo leydi Israayiil gonnooɗo e kallulahaa gila 2006, woni duuɓi jeetati, cankiiɗo ñalnde aset 11 saawiyee 2014. No Alla waɗata, Manndelaa sankinoo ko jofnde aljumaa, Sharon sankii ko aset ! 

Ɓernde tafaande ceŋaama e becce aadee

Hono no mbiyruno-ɗen e tonngoode 117 e nder winndannde men « ɗoo e duuɓi noogaas », duɗal Carmat to Farayse rokkaama, e maayirɗe settaambar 2013, yamiroore seŋde e neɗɗo « ɓernde tafaande ». Ɗum kam nii fadaani haa duuɓi noogaas, sibu, ndeen ɓernde tafaande seŋaama ñalnde alarba 18 desaambar 2013 e neɗɗo.

Njillu Muritaninaaɓe e koolol Ngaawandere haaɗti ko e Maraadi Niiseer

Tabital Pulaagu hakkunde leyɗeele yuɓɓinii ñalɗi pinal to wuro Ngaawandere e nder leydi Kameruun, tuggude e ñalnde 18 haa ñalnde 22 bowte hitaande 2013. Tiitoonde ndee yowitii ko e jotondiral Pullo e Nagge. Sappo e joy leydi e nder Duunde Afrik ɗo Fulɓe ena tawee, mbismaama e koolol ngol ko jiidaa e ɗanniyankooɓe sariiɓe to Orop, Amerik haa to Asii. 

Reedu leliindu duuɓi capanɗe 40

Eɗen njogii konngol e pulaar ina wiya « reedu leliindu ». Kono ina gasa tawa yoga e men nganndi ɗum tan ko e konngol kono nganndaa « reedu ina leloo e goonga ». Mo meeɗaa nande ɗum kala, yo ndah. Kono nganndon hono nduuɗoo reedu leliindu, ko huunde nde heewaani waɗde.