Lomto Ammbasadeer Amerik e Muritani, hono biyeteeɗo «Dennis Hankins » jaabiima naamne jaaynde wiyeteende El Emel El Jedid, jowitiiɗe e iiñcuru politik wonndu e Muritani hannde ndu. Ɗum waɗnoo ko ñalnde Alet 7 desammbar 2008. Fooyre Ɓamtaare firanii on yeewtere nde no diidorinoo.
Lomto Ammbasadeer Amerik e Muritani, hono biyeteeɗo «Dennis Hankins » jaabiima naamne jaaynde wiyeteende El Emel El Jedid, jowitiiɗe e iiñcuru politik wonndu e Muritani hannde ndu. Ɗum waɗnoo ko ñalnde Alet 7 desammbar 2008. Fooyre Ɓamtaare firanii on yeewtere nde no diidorinoo.
Naamnal « El Emel El Jedid » : Hol miijo Dental Leyɗe Amerik laaɓtungo e kuudetaa 6 ut O ?
Dennis Hankins : Miijo Guwarnama Amerik ina laaɓti no feewi gila adan, tee waylaaki e nder ɗiiɗoo lebbi nay. Min njaɓataa kuudetaaji, sibu min njaɓataa adaba Guwarnama toɗɗaaɗo e woote bellitaaɗe, mbayliree forso (doole). Ndeke, ina moƴƴi faamee, wonde wonande Amerik, persidaa ko wul Sheek Abdallaahi, tee persidaa dagiiɗo o ko gooto, hono persidaa Siidi wul Seek Abdallaahi, ina raɓɓiɗi, ina faamnii. Ko kaŋko toɗɗaa, ko kaŋko jooɗanii ɓesngu Muritani, sibu ko kaŋko ngu suɓii.
Ndeke, wonande Amerik, artude e ngonka dagaare waawaa wonde gaa gaa persidaa o heɓtaani jappeere mum, sibu ardorde leydi (persidaas), jeyaa ko e juɓɓule dowrowe e nde Doosɗe leydi ndi. Ko Muritaninaaɓe noon njiytata feere no juɓɓule Doosɗeyaŋkooje ngartirta, ko Muritaninaaɓe ñawndata iiñturu politik ndu.
El Emel El Jedid : Hol ko guwarnama mon anniyii waɗde ngam wallitde gartugol Siidi wul Seek Abdallaahi e jappeere mum kam e ngartugol ngonka doosɗeyankeewa ?
Dennis Hankins : Heen bannge, e min paami waɗi kuudetaa ko yimɓe anndaaɓe, ko ɗum waɗi Dental Amerik miijaade ƴettude kuuge keeriiɗe (joopiiɗe ɓeen yimɓe tan). Tee min njiɗi ko kuuge leyɗe keddiiɗe e pelle keddiiɗe ɗe njoopoo ɓeen yimɓe tan, mbaasaa joopaade ɓesngu Muritani. E min njaakorii tan, so ɗeeɗoo kuuge tabitinaama, maa waɗɓe kuudetaa o paam wonde ɗum wonaa e nafoore maɓɓe, tee militeer en ina poti yahde, tee alaa e sago leydi ndi arta e juɓɓule dagiiɗe ɗe.
El Emel El Jedid : So tawii ɗum alaa ko nafi noon, hol feere woɗnde njogi-ɗon ?
Dennis Hankins : Ko goonga yumɓe fof ina nganndi wonde Amerik ko leydi ndoolnundi, kono tan e won oon bannge batte mayri e Muritani ina kakindii. Ngalu Amerik ina hakindii ɗo, Amariknaaɓe keewaani e Muritani. Kono ɗum fof e wayde noon, darnde amen ko jokkude ñiŋde ardiiɓe hannde ɓe. Darnde amen ɗo jogori wayde tan ko no darnde amen to Simmbaabuwee walla Birmaani, kono noon, mi sikkaanaani min jaɓde kuudetaa militeer.
El Emel El Jedid : Ɗum firti ko on keptintaa laamu ngonngu ɗoo ngu, so wonaa Siidi wul Sheek Abdallaahi artu ?
Dennis Hankins : Min mballitta kogolle Dental Afrik. So tawii feere dañaama, tawi ko feere nde Siidi jaɓi, nde Detal Afrik jaɓi, nde yimɓe fof mbaawi jaɓde, min mbaawataa wiyde, minen tan, alaa ko feere woɗnde rewetee, wonaa ɗum woni darnde amen. So tawii noon alaa feere woodi ɗo Dental Afrik waawi nangtaade, ɗo golloddiiɓe heddiiɓe ɓe mbaawi nangtaade walla jaɓde, mi yiyaani e oon sahaa hol no yimɓe jaɓirta ngonka jooni ka.
El Emel El Jedid : Farayse wondaani e miijo waɗde Muritani uddo (ammbargo), wiyi wonde ardini ko kuuge keeriiɗe, ellee kadi ɓe ngondaani e miijo huutoraade doole militeer. Mbele Amerikee en ko hono ɗum miijii ?
Dennis Hankins : Hay gooto meeɗaa miijaade uddude leydi ndi (waɗde ɗum ammbargoo). Ko ɗum waɗi min njiyaani tanaa e jokkugol eɓɓaaɗe Orop gollaade e leydi he, ko wayi no nanondire awo ɗe. Eɗen ceedii nii Muritani ina jokki e yeeyde Aduna o jamɗe mum e petroŋ mum, ko aladaa e caɗeele. Kono tan, gila kuudetaa o waɗi, hay dara laaɓtaani e kuutoragol kaalis leydi ndi. Ɗum noon to bannge fiɓnde, fayndaare amen wonaa waɗde uddo waawngo leptude ɓesngu ngu, kono ko fawde kuuge e dow yimɓe joopaaɓe ɓe.
E miijo amen kuutoragol doole konuyankooje wonaa feere ɓurnde yuumtude. E min ngoɗɗi tawo e miijaade ko wayi noon, sibu eɗen njogii tawo jot huutoraade kuuge diplomaasi, walla nii jokkude kaaldigal politik.
El Emel El Jedid : John Negroponte haaldii e Siidi wul Seek Abdallaahi e telefoŋ, e miijo ma, hol ko ɗum firti to bannge politik ?
Dennis Hankins : Ɗum ko hollude wonde Dental Amerik heptini ko persidaa toɗɗaaɗo o. Tesko-ɗen tan, ooɗoo Cukko Kuuɓal, alaa ɗo meeɗi ɗannaade ngam tawtoreede woote, so wonaa e Muritani, ina gasa tawa ko ɗum addani mo haɓɓaade e Muritani. Ko ɗum addani mo jokkondirde e persidaa Siidi, nde ɗum aamnii.
El Emel El Jedid : Won wiyooɓe wonde saabii ƴaggeende Amerik nde ko ammbasadeer mum e leydi he kam e laamu Rippoobilikee en mbayleteengu ñalnde 20 saawiyee, tee ina sikkaa maa Amerik waylu darnde mum so laamu mum wayliima. Hol ko mbiy-ɗaa heen ?
Dennis Hankins : Mi sikkaani so guwarnama demokaraat en ina wayla politik rippoobolikee en tuugiiɗo e fiɓnde. Sibu ɗooyene fiɓnde amen ko kaɓɓagol e demokaraasi, wonaa tan e Muritani, kono e Afrik no diidorinoo, kam e leyɗe Aarabeeɓe. Ko ɗum tagi mi yiyaani fof no Obama waylirta oon politik. Cikku-mi nii o jogori ko ɓeydaade ƴaggude.
Jaayɗe Muritani ina keewi hollitirde darnde Amerik no luural hakkunde neɗɗo e neɗɗo nii. Ko goonga noon, gila kuudetaa o waɗi, ñalawma fof amin mbaɗana Washington ciimtol (rapport). Ina gasa tawa saabii ɗum ko jotondire moƴƴe Siidi wul Sheek Abdallaahi e laamu mum, kono kadi ko sabu amen jaggirnoode min Muritani no yeru moƴƴo e nder diiwaan he.
Ɗee geɗe fof ngaddani darnde amen ƴaggude, ko kay wonaa luural hakkunde neɗɗo e neɗɗo… Miijo Aduna o ina anndaa, wonande leydi kala. Ko ammbasadeer amen holliti ko, ko ɗum miijo Amerik, wonaa miijo makko heeriingo. Golle ammbasadeer amen ko tiiztinooje darnde Amerik, nde cikku-mi jogoraani waylaade hay so laamu ngu jooɗiima.
El Emel El Jedid : Won wiyooɓe wonde waɗi Amerik waɗtude hakkille e Muritani, ko sabu mum anniyaade waɗde e leydi tuddunde konu mum. Ko goonga ?
Dennis Hankins : Alaa, wonaa goonga. Gollondiral hakkunde leyɗe ɗiɗi ɗe to bannge heblo konu Muritani. Ko goonga noon, ɓeydagol golle ownugol e leydi he ina woƴi min, haa arti noon e njanngu Tuuriin njurminiingu. Ko goonga golle ownugol ina kulaa e leydi he, kono miijo amen gila adan ko heblude Muritani waawde daranaade kisal mum …
Kaɓɓagol amen e guwarnama toɗɗaaɗo noon, fayndaare mum ko semmbinde gardagol moƴƴol e leydi he, mbele ina waawa huccande miijooji ceɓɓitiiɗi e nder ɓesngu Muritani, sibu, ownugol ɓuri bonde e njangu caggal leydi.
El Emel El Jedid : On keptinaani laamu militeer en. Oɗon keptini keeweende parlemaateeruuji (depiteeji e senaateeruuji) gonduɗi e maɓɓe ɗi ?
Dennis Hankins : Batu parlemaa keñoraangu ngu rewaani laawol. Ɗum ko caɗeele. Ko fayti e fiilaaɓe (élus) oon, hay so tawii won darnde militeer en ndarinoo heen e sahaa woote ɗe, eɗen poti heptinande gooto heen kala ndimaagu mum. En mbaawaa wiyde eɗen keptina persidaas tan, walla eɗen ɓura hormaade won ɗiin manndaaji e dow keddiiɗi ɗi, min ngondi ko e ɗooftagol juɓɓule ɗee kala. Kono tan, huutoraade juɓɓule parlemaa ngam tabitinde payndaale poliik, wonaa huunde yooɗnde.
Seneraal Asiis wiyiino, gila ñalawma gadano o, wonde kuudetaa o yettii tan ko njuɓɓudi ciynoori ndi. Hannde ina laaɓi wonde militeer en naatii e fiyakuuji mbaawka carɗinoowa e ñawoowa kala. Ɗum ɗoon firti, ko wonaa caɗeele mbaawka ciynoowa caabii ngonka hannde ka, ko waɗi ko, ko kuudetaa laaɓtuɗo.
El Emel El Jedid : On njahii to Siidi wul Seek Abdallaahi to Lemden, on njokkondirii e wallidiiɓe makko e nder leydi ndi e boowal mum. E miijo ma, aɗa sikki Siidi ina waawi artude ? Mbele ɗum ina aamnoo hannde ?
Dennis Hankins : Miɗo sikki ina aamnoo. Muritaninaaɓe e koye mum en ina teskii wonde ooɗoo kuudetaa ina seerti e ɓennuɗi ɗi. Ko ɓuri maantinde heen ko won luulndiiɓe kuudetaa o, tee, won e pelle gonɗe e nder ndeen maalde luulndiinde ngonaano wallidiiɓe Siidi wul Seek Abdallaahi, kono kamɓe fof eɓe kawri e yiɗde yo Doosɗe leydi ndi ɗoofte, yo demokaraasi hisne e rewrude e gartirgol hooreejo leydi gootanaaɗo o e jappeere mum, ko o waawnoo wonde fof nii. So tawiino ngoon luulndo alaano, gartugol hooreejo toɗɗaaɗo o aamnotaako, kono ngoon luulndo ina woodi.
To bannge goɗɗo, maalde adunankoore yaajnde ina woodi, hay so tawii wo luuron tokoson ngoodi e mum, kono, e nder ko ɓuri himmude ko, denndaangal juɓɓule adunankooje ɗe ceyfitii kuudetaa o, aduna oo kala heptini ko persidaa toɗɗaaɗo o. Jantondiral hakkunde golle caggal leydi ndi e luulndo nder leydi ngo, ina addana mi ɗaminaade ngool gartugol. Eɗum waawi ɗamineede fotde 30%, 50% walla 60%, mi anndaa.
El Emel El Jedid : Muritaninaaɓe teskiima huunde e ammbasadeeruuji Orop kam e jonaaɗo Dental Amerik to kewu 28 noowammbar : ɗum ko heptinde laamu kesu ngu, laamu kuudetaa walla ?
Dennis Hankins : Alaa. Wonande Oropnaaɓe e denndaangal ammbaasaduuji, jeyi feeto jeytaare ngo ko Muritaninaaɓe. Ko ɗum addani ɓe ñalawma mawningol jeytaare leydi ndi. Amin mbaawi wondude e ɓesngu Muritani, tawa min keptinaani laamu njooɗiingu ɗoo hannde ngu. Min ngarii tawtoreede kewu o, kono ɗoon e ɗoon min njalti persidaas, hoto ɗum faamreede no feewaani. Ndeke ko sabu hormaade ɓesngu Muritani addani min tawtoreede kewu o, wonaa dagnude laamu Seneraal.
El Emel El Jedid : Farayse ina jogii miijo ngo heerorii ngam ñawndude luural ngal, ko jiidaa e miijo winndere nde. Ko haɗi Amerik yiylaade hono ɗuum bannge mum ?
Dennis Hankins : Soklaani ko gooto fof ina yahra bannge mum. Koo gila addan, jokkondiral amen e Farayse ina teeŋti, haa arti noon e Elisee (Elysée : Nokku persidaa Farayse). Luural alaa, to oon bannge, hakkunde Elisee e Washington, hay so tawii a min cikki ko Faraysenaaɓe ɓuri fotde heedde yeeso.
Bannge goɗɗo o, laamu Amarik hannde ngu yiɗaa fuɗɗaade golle ɗe joofnataa, nde tawnoo gowarnama keso ina foti jooɗaade, ɗo e lewru. Jotondiral hakkunde Washington e Paris ko duumingal wonande ngonka Muritani.
El Emel El Jedid : Hol ko miiji-ɗaa e Maalde Ngenndiyankoore ngam Kisal Demokaraasi (FNDD) ? Hol miijo ma e luulndo demokaraasiyankeewo Ahmed wul Dadda ?
Dennis Hankins : Mi teskiima wonde gooto e ardiiɓe FNDD wiyi gila idan wonde wonɓe e FNDD ɓe kollitii haa laaɓti luulndagol mum en kuudetaa o. E oon sahaa gooto wonanɓe militeer en ina njuɓɓina seppooji, tee ina metti anndude mbele ko e sago maɓɓe walla ko ɓe waawnaaɓe, hono no doggi kaawniiɗi meeruuji gonanɗi kuudetaa. Sibu, nde min ndokkata won e maɓɓe sekuuji kaalis eɓɓaaɗe kominaaji maɓɓe, won meeruuji mbiyi min ina luulndii kuudetaa o.
Wonande FNDD, miɗo sikki ko huunde moƴƴere ngam luulndaade kuudetaa o gila e fuɗɗoode, hay so tawii noon pelle gonɗe he ina ceerti miijooji politik. Kono kam kamɓe fof ɓe kawritii ngam haɓanaade ko dagii e jojjugol keɓtugol hooreejo leydi o jappeere mum. So artii e gardiɗo luulndo, darnde makko ina himmi.
Gila e fuɗɗoode min etiima yeewtidde e Ahmed wul Daddaa sibu omo lutti jogaade yimɓe e nder leydi ndi. E min ɗaminii tan, ko fayi arde ma o daro darnde naftoore ngam gartugol dagaare doosɗe. Miɗo anndi o yiɗi ko woote keñoraaɗe njuɓɓinee. Ina gasa tawa ɗuum ina hatojinaa, tee ina waawi wonde, kono ko caggal nde yimɓe ngarti e fuɗɗoode ɗo, ngarti e demokaraasi. Ɗum noon so tawii juɓɓingol woote ina jojji, so tawii yimɓe fof paamondirii e ɗuum, e oon sahaa ina waawi aamnaade.
El Emel El Jedid : Huunde e Muritaninaaɓe ina mbiya wonde ballal Amerik e leydi ndi heewaani, yerondiraani e ƴaggeende ɓe kolli e luulndagol kuudetaa o. Yanti heen so ɓe ndartinii ballal maɓɓe, alaa ko ustata Muritani. Ɗum ko goonga ?
Dennis Hankins : Heen bannge ko goonga. Nde ngar-mi ɗo, njiyndir-mi e persidaa Abdallaahi gadanol nde, o teskiima wonde ɓeydagol ballal Amerik haa arti noon to bannge heblo koninkooɓe, ballal ngam tabitingol kisal. O teskiima faayiida ngaal ballal haa arti noon to bannge nguura. To bannge ballal junngo e junngo, ko hedde 12 haa 13 miliyoŋ dolaar (hedde miliyaaruuji 3 ugiyya), hitaande kala. Ina foti teskeede noon wonde ko ina ɓura tataɓal bidsee denndaangal juɓɓule Fedde Ngenndiije ummii ko e ɓesngu Amerik. Ndeke ballal Amerik e nder faggudu Muritani ɓuri heewde doole e balle keddiiɗe ɗe, kono nde tawno ngal rewrata ko e juɓɓule adunankooje, wonaa Muritaninaaɓe fof nganndi ɗuum.
Fayndaare amen rowrowre e hitaande adannde laamu Siidi wum Seek Abdallaahi wonnoo ko waɗtude Muritani e leyɗe ɗe Amerik ɓuri waawde gollondirde to bannge ƴellitaare. Min puɗɗorii ko porogaraam (tuugnorgal) biyeteengal MCC (ko anndiraa “Millenium Challenge Corporation”). Guwarnama wul Seek Abdallaahi hollitiino Washington ko memtanoo e tabitingol tuugnorgal ngal 30 miliyoŋ dolaar (miliyaaruuji 7 ugiyya) e nder nokku jaŋde e cellal e sato. Tuugnorgal ngal jaɓanooma nii, tee ɗum ko fuɗɗoode tuugnorgal ɓurngal ɗoon mawnude wonnoo.
Min njiɗnoo ko Muritani jaɓa ɗee eɓɓaaɗe ko adii maayirɗe 2010. Min puɗɗanooki haaldude e guwarnama Muritani, kono eɗen mbaawi teskaade, yeru to leydi Mali, e hitaande ɓennunde nde, Amerik siynii toon tuugorgal bayngal noon, tolningal e 450 miliyoŋ dolaar (110 miliyaar ugiyya) e nder mahaaɗe (infrastructure), kono eɗen mbaawnoo ɗaminaade, hade manndaa Siisi wul Seek Abdallaahi joofde, tuugnorgal ngal ina waawoo yettaade 300 haa 400 miliyoŋ dolaar (hedde 85 miliyaar ugiyya).
Ƴetti kaaɗoo haala ko El Huseyn wul Mahand,
Jaaynde El Emel El Jedid (Muritani)
Firo : Bookara Aamadu Bah
Tesko : Sit internet biyeteeɗo Taqadoumy habrii wonde ñalnde 9 desammbar 2008, Dennis Hankins, lomto ammbaasadeer Amerik e Nuwaasoot, yahii Lemden. Ngol woni laawol makko toon ɗiɗmol, ko o yillotoo Siidi wul Seek Abdallaahi.
Geɗel gootel fooɗtii heen hakillaaji yimɓe ɓe : Hankins yahdii toon ko e militeer Ameriknaajo gooto. Nde o yeewtiditta e Siidi, oon militeer kañum woni e yillaade saraaji wuro ngo, yiyndiri e sanndarmeeɓe reenooɓe Siidi ɓe. O naamnii no foti otooji ngoni ɗoon, peeñɗi heen e cuuɗaaɗi heen ɗii fof. O naamnii ɓe naamne keewɗe.
