Laasana Kontee : duuɓi 24 bojji miskineeɓe

0
1823
1.konte_.jpg

Seneraal Laasana Konte sankiima ñalnde altine 22 desammbar 2008, ina yahra e duuɓi 74. O arnoo e laamu ko ñalnde 3 abriil 1984, yontere wootere caggal sankaare Ahmed Seeku Tuure, rewrude e kuudetaa. Gila ndeen ko kaŋko laamii leydi Gine, o huutorii konu ngam hiiɗde ɓesngu yimɓe leydi makko. Ko o gontunooɗo ganngal gila e hitaande 2002, kono o salii woppude laamu, sabu makko anniyaade «maayde e laamu», walla kam joofnude manndaa makko e hitaande 2010. Kanko wiynoo e hitaande 2007 : «Ko miin woni laamɗo, heddiiɓe ko cibooji am».

E lewru saawiyee e feebariyee ndeen hitaande wootere, seppooji doolnuɗi mbaɗi, luulndiiɗi laamu makko e kala «ñaayooɓe ngalu leydi ndi». O jaaborii ɗi ko piggal bonngal : fotde 200 maayɗo e 1 200 gaañiiɗo. 

Laasana Konte jibinaa ko e hitaande 1934 to wuro ina wiyee Muusaya Lummbaya, saraaji Konaakiri. O jeyanoo ko e leñol Suusu (nayaɓal yimɓe Gine, fotde miliyoŋaaji ɗiɗi fittaandu). Ko o juulɗo o wonnoo. Omo ɓesni sukaaɓe njoyo.

Baaba makko ko demoowo wonnoo. Caggal jaŋde Ɓuraana, o angisii e larme (enfant de troupe), omo yahra ndeen e duuɓi 16. O hebloyaa to Koddiwaar, caggal ɗum to Ndar (Senegaal). E hitaande 1955 o neldaa Alaseri. O yaltiri konu Farayse ko garaad Sersaa, e hitaande 1958, caggal nde Gine heɓi jeytaare mum. O naati ekkol « Alfaa Yaayaa Jallo », kebloowo jagge konu. O yaltiri ɗoon garaad « Suu-lietnaa » e hitaande 1962, o fektaa to Kiñnjiyaa.

Nde o arti Konaakiri e hitaande 1963, o waɗaa mooftoowo-joɓoowo to Kaŋ Saamori Tuure. O heɓi garaad kapiteen e hitaande 1970.

E daawal hakkunde he, o wallitoyii wolde  jeytaare Gine-Bisaawo, luulndiinde njiimaandi Portigee en.  Omo ŋabba ha o woni kolonel.

Caggal nde larme Gine waɗi teŋre Seeku kuudetaa, o toɗɗaa yo o ardo, nde tawnoo kanko ɓuri toowde garaad. Hitaande fawtii heen, o waɗaa Seneraal.

Ɗoon e ɗoon yaakaare fawanoonde e makko, nde tawnoo Ginenaaɓe tawi kaaɓii kiiɗal laamu Seeku, taayi. Doole makko fof o waɗti ɗum e konu leydi ndi. E lewru sulyee 1985 o daɗi e kuudetaa. E feebariyee 1996, Alla daɗndi mo kadi e murto soldateeɓe.

E hitaande 1990, o lelnani Gine Doosɗe leydi, bellitooje keewal partiiji, hay so tawii ko e haala tan, sibu, woote laaɓtuɗe, nuunɗuɗe, meeɗaa yuɓɓineede tawo e leydi he. Ko ɗum nii addani mo waawde toɗɗiteede hooreejo leydi e hitaande 1993, caggal ɗum,  e hitaande 1998. Woote makko meeɗaa heptineede, sibu ɗe mbayi tan ko no woote Maawiyya yuɓɓintunoo e Muritani ɗee nii.

Ko kaŋko tan e lannda makko mbaɗatnoo ko ɓe mbelaa e leydi he, ina kuutoriroo ngalu mum no mbeliraa, ɓesngu Gine dañaani heen hay geɗal gootal : finnde mum, no leydi ndi wayi alɗude nii fof (oogirɗe keewɗe : jamɗe, kaŋŋe, jamaŋ … e keccol), ko noon ginenaaɓe mbaynoo tampude. Ko ɗum addani Fedde adunankoore wiyeteende « Crisis » wiyde wonde laamu Laasana Kontee « ko boomaare faggudu e renndo », nde tawnoo nguyka jawdi ndenndaandi ko ko dagnanoo toon, goomuuji waɗ-boneeɓe ko ko cabbinnoo toon, gila e nder konu he, haa e nder njuɓɓudi laamu he, haa yettii reenooɓe laamɗo o, ina ngujja, ina njeena, ina njeeya dorog ekn…