Ñalnde talaata 27 mee 2009, Mammadu Tañjaa, hooreejo leydi Niiseer, fusii parlemaa leydi mum. Ɗumɗoon ko caggal nde Diiso Doosɗe (Conseil Constitutionnel) riiwti ɗaɓɓaande makko juɓɓingol referaandoom mbele omo ɓeyda manndaa makko. Diiso ngo jaabtii mo ko ñalnde 25 mee, wonde ɗuum aamnotaako.
Eɗen ciftina tan, o laamiima duuɓi sappo (manndaaji ɗiɗi). Ooɗoo manndaa battano fotnoo joofde ko ñalnde 22 desammbar 2009.
Hol ko addani Mammadu Tañnjaa miijaade ɗuum ?
Gila o toɗɗaa e hitaande 1999 laawol ɗiɗmol, Mammadu huninooma memataa Doosɗe leydi ndi, tee ma o woppu laamu so ooɗoo manndaa joofii, hono no doosɗe leydi ɗe mbiyri nii.
Nde Nikolaa Sarkosi yillii leydi Niiseer e lewru mars 2009, o reftiino heen. Kono ko ndeen o fuɗɗii naatnude sikkeeji e hakkillaaji yimɓe sibu o wiyi omo waawi «heɗaade ɓesngu ngu» so tawii ɗaɓɓirii mo heddaade e laamu duuɓi tati garooji ɗi, mbele omo waawa joofnude eɓɓaaɗe o fuɗɗinoo ɗe.
Ñalnde 8 mee, guwarnama makko habri wonde referaandoom ina foti yuɓɓineede ngam lelnugol doosɗe leydi kese ɗe ndottataa manndaaji laamu ngu. Ɗum jibini dille mawɗe, sibu denndaangal luulngo ngo, yanti e huunde e partiiji gonduɗi e laamu he njuɓɓinbiino dental mawngal ɗo Ñaamee ɗo ngam suurtude « oo kuudetaa ». Caggal ɗum ko mawɓe Cedeao njeertini Mammadu Tañjaa e ko wiyata ina waɗa ko. Kono o faalaaka ɗum fof. Ko ɗum tagi depiteeji ɗi yettinde haala ka to Diiso doosɗe. Ngoon diiso wiyi wonde ko Tañjaa eɓɓi ko, tuugaaki e doosɗe. Alaa ko o jaabtorii ɗum so wonaa fusde asammbele leydi ndi.
Ñalnde 5 suwee batu hilifaaɓe toɗɗii ñalawma 4 ut o yo won ñalawma woote referaandoom dagnoowo cosgol « doosɗe leydi kese » mbele Mammadu Tañjaa ina waawa heddaade e laamu caggal nde manndaa mum joofi.
Ñalnde aljumaa 12 suwee 2009, Diiso Doosɗe (Conseil contitutionnel) leydi Niiseer yaltinii kuulal biyowal wonde referanndum mo Mammadu Tanjaa yiɗi yuɓɓinde oo dagaaki, ina luulndii doosɗe leydi ndi. E nder ɗuum, dekere mo o yaltinnoo ngam yuɓɓinde ɗeen woote, niilii. Eɗen mbaawi wiyde wonde partiiji luulndo kam e pelle renndo Niiseer ndañii ɗo poolgu mawngu, sibu ko kamɓe ngullitinoo to Diiso Doosɗe to. Diiso doosɗe noon woni njuɓɓudi ñaawoore ɓurndi toowde e leydi ndi, ina waɗɗii hoorejo lydi ɗooftaaɗe jamirooje mayre.
Miijo yimɓe Mammadu Tañjaa wonnoo ko « jokkande » manndaa makko ɗiɗmo o duuɓi tati goɗɗi : ɗum ko feere ngam woomaade doosɗe leydi. Ngoon miijo roŋki ɓennude. Ɗum addani ɓe miijaade waylude doosɗe ɗe, kono renndo leydi ndi kam e partiiji politik e ñaawoore leydi ndi kala calii ɗuum. Ɗum jiidaa e ñiŋooje ummoriiɗe caggal leydi, haa teeŋti noon e Amerik e Canada. Ko ɗum addaanoo kadi Dente senndiikaaji jeeɗiɗi gonɗe e leydi he, noddude gerew ñalnde 18 suwee ngam waawnude Mammadu Tañjaa woppude ndee feere.
Heddinoo ko anndude hol feere woɗnde Tañjaa jogori huutoraade ngam heddaade e laamu. Hannde 27/06/09, ndeen feere anndaama : Mammadu Tañnjaa fellitii “laamoraade jamirooje” woni o teskaaki ko Diiso doosɗe haali ko, o huccana yuɓɓinde referaandoom mbele omo jokka ardaade leydi ndi duuɓi tati payɗi. Ko laaɓi tan, ko Afrik hirnaange, gila tan kuudetaa 6 ut 2008 e Muritani, woni ko e iiñcuru mawndu : iiñcuru kuudetaaji. Kuudetaaji e mbaydiiji kala : doole konu to Muritani, Gine Bisaaw, Gine Konaakiri, Madagaskaar, walla jiilyiilte doosɗe leydi.
Bookara Aamadu Bah
