Yahdu ina moƴƴi e hakkille (tesko)

0
2290

Won wiɗto annduɓe Ameriknaaɓe mbaɗi hollitoowo wonde yimɓe moylooɓe (yahooɓe yahdu yaawndu) laabi tati e yontere kala tawi ko dañɓe duuɓi 55, ɓuri moƴƴude hakkillaaji e tolnodiiɓe mum en ɓe njahataa ɓe. Yahdu ndu ina ɓeyda kada mawnugol nokku (hettere) teskorɗo gonɗo e ngaanndi o biyeteeɗo ippokamp (hippocampe). Oon nokku noon, neɗɗo mawnat tan ina ɓeydoo famɗitde. Ko ngool pamɗitgol «nawata koye nayeeɓe» (eɗen keewi wiyde nayeeɓe : «hoore ko yahnde !»)

Annduɓe ɓee koolkisii ɗum ko e yimɓe 120 yahrooɓe hedde duuɓi capanɗe jeegom, selluɓe, kono ɓe keewaani dillude. Ɓe pecci ɓe e pecce ɗiɗi :

• Feccere adannde nde ina yaha fotde hojomaaji 40 tawa ndartaaki, balɗe tati nder yontere kala.

• Feccere ɗiɗmere nde, joomum en ngonata tan ko e fooccaade, ina ndillikinoo seeɗa.

E nder lebbi jeegom haa hitaande ɓe ƴeewndaa.

Goomuuji ɗiɗi ɗii kala ɓeydima waawde teskaade won ɗeen geɗe, ko wayi no laawol rewnoo, walla yiytude ɗo joɗɗinnoo huunde, e yeru.

Kono ɓurondiral mawngal teskaama hakkunde majji.  Kirk Erickson, ganndo gonɗo to Duɗal Jaaɓihaaɗtirde Pittsburgh wyi : «e nder hitaande nokku teskorɗo moylatnooɓe ɓe ɓeydiima fotde 2%, tawi mo oya goomu ina ustii fotde 1,4% …». O ɓeydi heen : «min cikkatnoo ko alaa e sago, so neɗɗo ina mawna, ippokamp mum wona e famɗitde, kono ngooɗoo jarribo hollii wonde so neɗɗo ina softina ɗaɗi mum e ɓernde mum, hay so seeɗa, e nder hitaande, ɗuum ina waawi ɓeydude ndeeɗoo hettere ngaanndi…».

40 hojom, laabi tati e nder yontere, wonaa huunde saɗtunde waɗde : jom duuɓi en (dañde 55 fayi dow) ina poti etaade waɗde ɗuum ko famɗi fof ; haɗataa nayeewu, kono ina haɗa ɓoro ngaanndi. Maa joom mum en yahdu e hakkillaaji mum en!!!

Ƴoogirde : nytimes.com / Fulo : BAB