Sewnde Ganndal, duɗal gardungal momtude humambinnaagal e majjere udditaama ñalnde aset 27 lewru seeɗto hitaande 2013 e nder taƴre 4ɓere leegal Arafaat e gardagol Catal Fedde Ɓamtaare Pulaar leegal Arafaat. Miijo ngoo ummorii ko e sukaaɓe tato rewɓe, hono Rugi Jibi Sammbayel Soh jeyaaɗo to Moonngel, e Hawwaa Sammba Bah jeyaaɗo to Deysarak, e Ummu Hammadi Njooro jeyaaɗo to Kayhayɗi.
1- Jokkondire
Caggal nde ɓe ndiisnii haralleeɓe jaŋde mawɓe, ɓe keɓi humpito e caɗeele duɗe cosanooɗe e nder leegal ngal, ɓe njoñi daarti waañooɓe nayeeɓe, haa alaa ko hedditii hankadi so wonaa golle, ɓe njokkondiri e rajo ngam waɗde eeraango. Ɓe njaɓɓi koyɗe maɓɓe, kamɓe sukaaɓe ɓee haa to Ceerno Haamiidu Baal, almaami raatib leegal ngal, ɓe kabri ɗum miijo maɓɓe. Ɓe nduttii kadi ɓe neli toon jinnaaɗo maɓɓe debbo mbele ena ɓeydoo semmbinde koyɗe maɓɓe gadane ɗee. Ɓe ɓenni to hooreejo njuɓɓudi leegal hono Aamadu Konnaate, ɓe kaalani ɗum eɓɓoore nde ɓe njogii. Oon fodani ɓe wonde maa yettin miijo ngoo e hiirde mumen ñalnde alkamisa e to lekki mumen njeewtirki.
Nde lajal ngal arti haa e ñalawma aset 27 lewru seeɗto 2013, biyanooɗo oo, leeɗe Nuwaasot tinii won ko jogori kewde e leegal Arafaat. Ɓe luwoyi jooɗorɗe e mbeertateeri haa yoni ɓe ngaddi, ɓe mbeerti boowal yeeso duɗal ngal haa yooɗi, ɓe ɓadtini njarameeje ɓuuɓɗe, belɗe, ɗe ciiri keewɗi. Njuɓɓudi maɓɓe rewi laawol, wayi no sago nde tawnoo gollal heen fof ena jogii joom mum, sahaa mum e nokku mum.
2- Nootitiiɓe
Lappol timmungol ummoriima to leegal 1ɓal e gardagol Jibriil Sal Mammadu.
Baro, gorko Duguba Sahre Nayeere. Yiilirde Toownde neldi ko kalfinaaɗo mum pinal hono Aamadu Jibeeri Sih, Yiilirde Catal Arafaat neldi ko terɗe ɗiɗi hono Ibraahiima Hammee Sih e Ibaa Joop. Gadano oo ko koolaaɗo kuuɓal. Ko kañum yettini konngol e innde hooreejo catal ngal. Ɗimmo oo, ko kañum woni kalfinaaɗo ngalu catal ngal. Humpitiiɓe nafoore jaŋde neeniije mawɓe wayɓe no Ceerno Demmba Bari en, nootitiima e uddital ngal.
To bannge leegal ngal e hoore mum, en teskiima worɓe heen Ceerno Haamiidu Baal, almaami leegal ngal, Sooro Jah, Maamuudu Njaay, Ñas Yero Aali, Yero Malal Sih, Jibi Sammbayel Soh, Mammadu Bookar Wele, Bookar Kaaliidu Farba Jeŋ, Aliiw Malel Ñaŋ, Umaar Mammadel Soh e Moybaraknaaɓe ko jiidaa e nootitiiɓe ɓe en kaɓaani inɗe mumen. To bannge rewɓe e sukaaɓe, keewal ngal kadi teskinii sanne. Mammadu Bookar Wele haftii, waɗi ganndondiral hakkunde hoɗɓe arɓe ɓee e yimɓe leegal wonɓe ɗoon.
Umaar Mammadel Soh rokkaa konngol, saaktani yimɓe ɓee ginol golle kikiiɗe oo caggal nde udditiri konngol mum yimre Aamadu Sammba Demmbele wiyeteende Mo wiynoo weetataa:
- Fuɗɗoraade quraana
- Bismaango arɓe ɓee
- Konngol Njaay Saydu Aamadu
- Konngol gooto e mawɓe worɓe leegal ngal
- Konngol gooto e mawɓe rewɓe leegal ngal
- Konngol hoɗɓe arɓe ɓee
- Konngol nulaaɓe Yiilirde Ngenndiire
- Konngol hooreejo Catal Fedde Ɓamtaare Pulaar Arafaat
- Yillaade duɗal ngal e hurmbitde ngal
- Uddirde duwaaw
Ko ɗumɗoo woni ko gollaa e kikiiɗe aset 27 lewru seeɗto 2013.
Kikiiɗe oo fuɗɗoraa ko quraana e cakkital Ceerno Haamiidu Baal. Ko kanko rokki yamiroore ɓiyiiko ena wiyee Maalik Haamiidu Bah, cukalel ngel duuɓi 10, yo janngu. Ngeel ƴetti sumoore”ɗaahee” haa joofni, nde golle keddiiɗe ɗee ndewi heen.
Caggal Maalik Haamiidu Baal rewi heen ko konngol bismaango wonande arɓe nootitaade e udditgol duɗal ngal. Waɗi konngol ngol ko Rugi Jibi Sammbayel Soh e ndeeɗoo daande:”
- Hilifaaɓe tedduɓe arɓe nootitaade e eeraango ɓesngu mumen
- Jinnaaɓe horsuɓe, woppuɓe haajuuji tiiɗɗi e hammeeji jojjuɗi ngam ɓurde tiiɗnude ooɗoo kikiiɗe
- Mawniraaɓe e miñiraaɓe renndaaɓe nguurndam
- Hoɗdiiɓe tedduɓe yiɗɓe maa nanooɓe Pulaar
Min calminii on gooto fof innde mum e yettoode mum. Min calminii on ɗo gooto e mon fof walla no gooto e mon fof salminirtee, weltoo.
En mbeltii e no ngardu-ɗon nootoraade min nii. Min ndoondii noon ko donngal ñisngal, teddungal, mettungal roondaade kono e ballal Alla e ballal mon, emin njogii njoorto wonde maa faandaare ndee joof e dow jam.
Min nganniyii ko udditde duɗal Pulaar ɗoo e leegal ngal ngam haɓde e humambinngaal.
Min njiɗi ko kala mo janngaani arab walla farayse nde janngata Pulaar ngam taƴde tonngi majjere ɗi wondi ɗii. Ena aaɓnoo sabu jaŋde woni ko hakkunde mbootu e kasanka.
E tonngol, min piɓi ko addude ballal amen e ɓamtaare leegal ngal e bannge mo min mbaawi daroraade oo.
Min mbiyii on bisimilla. Ko fayti noon e no geɗe njahri haa yettii ɗoo maa jinnaaɗo amen, ceerno amen Njaay Saydu Aamadu yettin banndiraaɓe sabu alaa ko humpi mo heen. On njaaraama”.
Nde Gelongal Fuuta ƴetti konngol, adii tawo ko salminde banndiraaɓe arɓe ɓee e yettude ɗumen. Caggal ɗum, o haali no sukaaɓe ɓee ngardunoo e makko e ko o haaldunoo e mumen haa no yumma mum ɓeen yaɓɓirnoo koyɗe mum haa tawi mo galle makko. O laaɓtini ko yimɓe heewɓe cikkatnoo walla ko njogitinoo e nder ɓerɗe mumen so sukaaɓe ɓee waggiɗande ndeeɗoo eɓɓoore tawa ƴoogi nde ko e mo feeñnaaki. Nde ɗoon gasi laaɓande yimɓe ɓee, o naatani ko ɓure jaŋde. O holliri yeruuji keewɗi to bannge defte diine binndaaɗe e Pulaar laaɓɗo cer haa e gannde goɗɗe ɗe fulɓe kuutortonoo hanki.
Caggal Gelongal Fuuta, ko Yero Aali Ñas rokkaa konngol e innde mawɓe leegal. O haftii, o salmini banndiraaɓe, o yetti sukaaɓe ɓee, o jaari miijo ngoo. O holliti ko huunde ɓooynde diganeede, kono Alla rokki wune ko
ɓeeɗoo sukaaɓe. O joofniri haala makko ko wasuyaaji ko fayti e ñiiɓal haa teeŋti e mawɓe nde mballata sukaaɓe ɓee e ngalɗoo donngal.
Nde Yero Aali rowi, konngol arti ko e Goorooy Mammadu Dooro Jaak to bannge rewɓe. Oon haali no miijo ngoo ardunoo gila e fuɗɗoode haa e yimɓe fotɓe jokkondireede haa jibini ko jibinaa e oonɗoon kikiiɗe koo. O tinndi tinndi keewɗi, o waajii, o teeŋtini darnde fotnde dareede.
Caggal ɗum, ko Aamadu Jibeeri Sih ƴetti konngol. O adii ko salminde miijo ngoo e yettude sukaaɓe adduɓe ngo ɓee. O noddi jinnaaɓe ɓee e jogiiɓe kiram fayde e ɓamtaare ɗemngal Pulaar nde ndarotoo darnde laŋ, mballa sukaaɓe ɓee e moƴƴinde golle mumen sabu duɗe keewɗe ndewiino ɗoo kono ɗeen ɓooyaani wuurde nde tawnoo ɗe mahanooki e dow paandaale laaɓɗe. Hannde, e wiyde makko, so yummiraaɓe ɓee e baabiraaɓe ɓee kimmirii haa wonii goonga e mumen tan ɗemngal ngal ɓamtoto. Sabu ko ɓe nanngata kaalisaaji eɓe ulla e jaŋde ɗemɗe goɗɗe koo, so ɓe njaribinooma ɗemngal ngal maa ɓe nganndu ɗuum ɓuri heewde nafoore sabu ngartam ɗam ko jooni-jooni wonata. E yeru, e wiyde makko haa hannde, o jannginii biyeteeɗo Aamadu Malal Jallo, Pulaar, hade mum faytude Rooso, haa waawi. Nde oon janngini ɓiɓɓe mum, so kawgel waɗaama to bannge duɗe laamu, ko ɓeen ngardotoo almuɓɓe ɓe njanngitta ɓee. O holliti kadi haa hannde wonde jinnaaɓe sukaaɓe tokosɓe ɓee ena poti ummanaade jaribo nammbuuji sukaaɓe (jardins d’enfants) tawi ko e ɗemngal Pulaar. E ko wonaa ɗuum, hannde oo, yoga e waɗooɓe jime Pulaar walla magooji ɓee, poti tawo ko tiiɗnaade e janngude ɗemngal ngal haa sella, hono no Mammadu Sammba Joop lollirɗo Murtuɗo(yo Geno waɗ mo e aljanna) weddorinoo eeraango feewde e Fedde Jalluɗi Jam nii. Woto ɓe puuntu leñol, woto ɓe puuntu koye maɓɓe. O rowiri konngol makko ko teeŋtinde nafoore jaŋde ɗemɗe neeniije tuugnaade e leyɗeele jahruɗe yeeso e nder winndere ɗee.
Nde o tonngi haala makko, ko Ceerno Demmba Bari darii e hakkunde dingiral. Jamaanu nguu kellani mo no feewi sabu engu heɗotonoo mo e Rajo Muritani. O hamdinii ko juuti. O manti sukaaɓe ɓee, jaɓɓiiɓe e huufɓe miijo ngoo O wiyi yo yimɓe ɓee nganndu wonde leñol ɓamtortoo tan ko darnde ɓiɓɓe mum e warñeende sagataaɓe mum. Ɗemngal e pinal ne kay ko noon, woto hay fuuntu hoore mum. Nde o naati Nuwaasot, fayde ɗo o woni ɗoo, alaa ko wonnoo ngoƴa makko so wonaa o seertiri e majjere. Hannde, omo yetta heen Alla no feewi, sabu ɗo o woni ɗoo, o janngaano arab, o janngaano farayse kono omo suurii e Pulaar, omo humta heen haajuuji makko fof. Ko e konngol makko, joɗnde ndee dartiniri golle mum sabu hawri ko waktu futuro. Caggal nde yimɓe njalti futuro, joɗnde waɗtoyaa ko to galle Njaay Saydu Aamadu. Ko ɗoon Ibraahiima Hammee Sih ƴetti konngol e innde hooreejo catal. O adii ko waɗde ciimtol ɗo catal Arafaat ngal rewdanoo e golle maantiniiɗe baɗanooɗe haa yettii ɗo ngal yahrata hannde ɗoo. O sakkitorii ko wasiyaaji feewde e sukaaɓe ɓee, jinnaaɓe mumen jooɗiiɓe ɓee haa e jogorɓe huufde golle ɗee. Ko ɗoon duwaaw sakkitaa, yimɓe nduwondiri caggal nde aadi rokkaa wonde jaŋde ena fuɗɗoo ñalnde alkamisa 2 lewru duujal(mee) 2013, mbaynondiri e weltaare.
E ballal Geno, e ballal jinnaaɓe e yimɓe yarlitiiɓe, sukaaɓe ɓee (Rugi Jibi Sammbayel Soh, Ummu Hammadi Njooro e Hawwaa Sammba Bah) kuuɓni aadi so udditde duɗal, inniri ngal Sewnde Ganndal. E no wiyranoo nii, duɗal ngal ko aldaa e caɗeele, ñalnde alkamisa wiyanoonde ndee. Ñalawma hanki oo, ɓe mbinndii 51 neɗɗo hakkunde mawɓe e sukaaɓe. Tawi ko adii ɗum seeɗa, yimɓe mawɓe nootitiima e wulaango sukaaɓe ɓee, tafi goomu ngam huufande sukaaɓe ɓee duɗal ngal:
Goomu huufooɓe duɗal Sewnde Ganndal
- Demmba Soh lollirɗo Jaawanndo Soh
- Goorooy Mammadu Dooro Jaak
- Ñas Yero Aali
- Aysata Sammba Budal Bah
- Habii Moodi Bah
- Mammadu Bookar Jallo
- Njaay Saydu Aamadu
Ñalnde alkamisa 2 lewru duujal ndee, Sewnde Ganndal jaɓɓiima 54, hakkunde mawɓe e sukaaɓe. Goomu nguu fecci janngooɓe ɓee e doge ɗiɗi, janngooje balɗe 4 e nder yontere.
Saydu Aamadu Njaay
