Haalde nanee, waɗa yiyee, ɓuri haalde tan nanee. Kono waɗde tan yiyee, naftoree, ɓuri waɗirde haa yiyanee, mantoree. Ene gasa tawa hay so heewɓe paamii ɗuum ne, won heen kam heppuɓe arsuku, ene wiyee noon joom mum heewi wonde ko gujjo.
Nguyka ko kañum woni jahdiiɗo fenaande, geɗe ɗee kala dimo mo ɓinngu ngarmagu dogata e ɓanndu mum huɗortoo.
Alaa ko ɓuri bonde e faaytude hoyre mum, e yejjittde walla woppude ko wonnoo wiya ene ñeemtina ko wonaani. Haaɓnii e ɗuum, ko joom mum woni ko e noddude gacce e nokku mum. Holi ko saabii neɗɗo innireede Malal jooftinee e innde Baabooy mum Sammba, fawanee heen yettoode Gise, nde kala jibinaaɗo e galle mum en faarnortoo, nde kala nanɗo waasataa naamnaade mbele joom mum ko pullo walla boom jokkere fulɓe, ruɗtoo wiya hoore mum ngenndiyanke Pulaagu, Katante Pulaar, Giɗo leñol, Daraniiɗo pinal, Jiɗɗo hoore mum, ekn… ?
Ɓe njejjitii, walla tawa ɓe ngondi ko ɓe nganndaa wonde ɗee innɗe ko ɗe yimɓe wuurdaaɓe cifortoo baɗɗɗo ko nafata walla bayɗo no moƴƴi, ngam teeŋtinde laatagol joom mum yeru potɗo ñemmbeede.
Mbele innirooɓe noon koye mumen ɓee ko daraniiɓe ɓamtude Pulaagu, walla ko dariiɓe mbele ɓamtoroo Pulaagu ? Pulaar dee ene wiya, « mboɗo yiɗi Nulaaɗo kam jaraani bojji ». Tesko-ɗen kadi, huunde ina woodi, « wiyde mboɗo suusi, wiyde mboɗo waawi, ene waawi wonde goonga, kono so tawii ko woɗɓe mbiyi noon ɓuri yooɗde ». Sabu kaŋŋe tafataa hoyre mum, hay sinno ndimaagu mum ene softina tafoowo haa gooto fof yiɗa sinkoraade ɗum.
Kaalden goonga, daranaade Pinal, yiɗde Leñol jaraani nantinde tawde ko fotde. Haaliyankooɓe ɓee mbiyi ko « waɗ tan, ɗalaa haalee »,sabu neɗɗo fotaani waɗirde haa haala mum haalee, yo o gollo ko moƴƴi, ko nafata tan, mbele janngo, so o yiyaaka, o hattee. Al hajji Tijjaani Aan (yoo Alla ɓuuɓan ɗum) ene heewnoo siftinirde konngol « Leñol wonaa naafige ». Firti gollo tan, jaraani ko aɗa haala ko ngollataa koo. Kala meeɗɗo naftoraade ɗum maa waɗ feere haa annda golliiɗo ngaal gollal, e ngaan sahnga noon, maa haal haala maa.
Ceerno am Aamadu Sammba Demmbele wiyi ko hay huunde woto heppane. Huunde kala ko maa yonta tan nde waɗa. Tawde aduna ko ko yahata dartaaki, ko waɗi kala maa ɓennu, yaha. E ngaan sahnga, so tawii ko ko moƴƴinananoo, jibina neema e manooje, so tawii won no waynoo kadi, heddoo nimsa e pelooje. Ko wonaa ɗuum koo, enen fof eɗen nganndi, naange suuɗirtaake newre. So a wiyii aɗa suuɗira ndiyam mofde ɗum e naafki, walla e les wutte, njiɗɗaa tan ko leppinde hoyre maa.
Malal Sammba Gise
