Ñaawoore waɗboniyaagal

0
467
Rewɓe waranaaɓe worɓe mum en
Rewɓe waranaaɓe worɓe mum en

He dumunna ɓennuɗo oo kala, ɓuri teskinde he dingiral politigi hee ko peeje kaaldigal e fannuuji keewɗi jotondirɗi he caɗeele leydi ndii : jaŋde leydi, leyɗeele  ndema e waɗboniyaagal baɗnongal e kitaale 89-91, tawi noon en njejjitaani kaaldigal mawngal eɓɓanoongal hakkunde partiiji luulndo e laamu.

Caɗeele kaalaaɗe ɗee kala ina njoopanoo he nder kaaldigal ngenndi yantude e fannuuji goɗɗi ɓurɗi ɗum yaajde, kono noon, ellee laamu nguu suɓtii ko waɗtude ɗum ƴele ƴele, sabu, e miijo  miijiyankooɓe laamu nguu « haaldude heen fannu fof e mo toɗɗii ɓuri naattinde heen dawriyankooɓe  »; ina sikkaa nii ɗuum ina jeyaa e ko saabii borjingol kaaldigal hakkunde laamu e partiiji politigi. 

He dumunna ɓennuɗo oo kala, ɓuri teskinde he dingiral politigi hee ko peeje kaaldigal e fannuuji keewɗi jotondirɗi he caɗeele leydi ndii : jaŋde leydi, leyɗeele  ndema e waɗboniyaagal baɗnongal e kitaale 89-91, tawi noon en njejjitaani kaaldigal mawngal eɓɓanoongal hakkunde partiiji luulndo e laamu.

Caɗeele kaalaaɗe ɗee kala ina njoopanoo he nder kaaldigal ngenndi yantude e fannuuji goɗɗi ɓurɗi ɗum yaajde, kono noon, ellee laamu nguu suɓtii ko waɗtude ɗum ƴele ƴele, sabu, e miijo  miijiyankooɓe laamu nguu « haaldude heen fannu fof e mo toɗɗii ɓuri naattinde heen dawriyankooɓe  »; ina sikkaa nii ɗuum ina jeyaa e ko saabii borjingol kaaldigal hakkunde laamu e partiiji politigi.

Kono ɗoo hannde, ɓuri wonde haaju men ko yuurnitaade kaaldigal jolnongal hakkunde laamu nguu e lornooɓe e kewkewe 89-91: feere laamu nguu ko toɗɗaade gootal e jaagorɗe mum (Usmaan Kan) wondude e jagge goɗɗe yo cuɓto ɓe kebori haaldude e maɓɓe (juɓɓule) haa wooda ko nanondiraa. To bannge lorɓe e kewkewe ɗee, kamɓe fof ɓe tafii jokkorgal lollirngal CCRM (Cadre de Concertation des Réfugiés Mauritaniens -Europe-Usa) tawi ina renndini rewɓe maayraaɓe, alyatimaaɓe, soldateeɓe e poliseeji lornooɗi, taccinanooɓe Senegaal e mooloyinooɓe Mali ekn. Ngaalɗoon jokkorgal, hay so tafaa ko caggal leydi, ina jogii jooɗaniiɓe ɗum ɗoo he nder leydi hee.

E nder ko laaɓtani en, dowla oo ina yiɗi haala kaa ñifa, ɗum firti ko natta haaleede. He nder ɗuum, amo heblanii kala ko ɗuum ɗaɓɓi waɗde, yeru daamde lorɓe ɓee (yoɓde iddiyaaji) haa timma, sompude maantooje ɗo waraaɓe ɓee ngubbaa, mahde maandorɗe ko ina siftina ɓesngu nguu bonannde waɗboniyaagal ngal, gollinde alyatimaaɓe ɓee he juɓɓule laamu ekn. Ɗuum, hay laamu Ajiiju jaɓiino ɗum, etee fuɗɗinooma boom siynude won heen he ɗeen geɗe (rokkude seeɗa iddiyaaji, taƴande rewɓe maayraaɓe ɓee leyɗeele koɗki), kono woni ko laamu nguu jaɓaani tan ko loskude hol yamirɓe bonannde ndee e holi siynuɓe ɗum, sabu e miijo maɓɓe, ko waɗi he nder  konu « losketaake ». E nder nannanti ummoriiɗi he kolce bamɗi, wiyaama nii mawɗo leydi heɓii sirrande won ɓeen wonde « hay so tawii ñifgol haala kaa ɗaɓɓi ko bidsee laamu nguu fof firlitee heen, ina jarani mo, so wonaa wiyde ina loska ko kewnoo he nder konu ».

To bannge lorɓe too, gullitaali mum en, ko yo losko waɗe tawo haa anndee saabiiɓe waɗboniyaŋkaagal ngal, ɓeen ngara ɗaɓɓa yaafuya jom ƴiiƴameeje en,  ko caggal ɗuum haala iddiyaaji haalatee e kala ko jokkii e ɗuum. Ko ɗuum wonnoo fiɓnde nde kamɓe lorɓe ɓee, partiiji luulndo, e denndaangal pelle renndo ɗee ɗaɓɓunoo, gila e fuɗɗoode. Kono teskaa jooni kam, ko lorɓe ɓee ko fecciiɓe : won heen miijo mum en ko so tiisii tiisii laamu nguu jaɓaani losko e ñaawoore, ɓe poti tan ko jaɓde iddiyaaji ɗii ɓe njaafoo, geɗe keddiiɗe ɗee laamu hunii ɗee mbaɗee. Hujja maɓɓe ɓurɗo teeŋtude « ko yoga e lorɓe ɓee ko miskineeɓe potaani salaade iddiyaaji ɗii sabu won ɗo heedanta ɗum en ». Heddiiɓe ɓee njaɓaani ɗuum, mbiyi kañum en « njaafotoo ko kollirɗo hoore mum » etee jaranaani ɗum en « yeeyde ƴiiƴameeje banndiraaɓe mum en sabu kaalis », ina nangtii he ɗuum haa ɗo Alla joofni ɗum kala.

E oo sahaa kam, kaaldigal ngal arii haa sisii ɗoo, nanondiral dañaaka tawo. Won miijotooɓe holi feere waawi dañeede jooni ko ina jookta en he nduu jookdu, sabu so tawii haala kaa rewnaaka he ñawoore aadoraande ndee, ina woodi ko lolliri jooni “ justice transitionnelle ” walla mbiyen « ñaawoore sabborde », feere nde won leyɗeele kuutorii ngam diwtude ɗee caɗeele, yeru Afirik worgo, Ruwanndaa walla nii Maruk, heen leydi kala e mbaadi mum, fawaade e aadaaji mum e goowaaɗi mum. Eɗen mbaawi hiisaade tan, ñaawoore sabborde ko no ngaadori-ɗen tan e maslahaaji he nder renndooji men, ngam ñawndude bonannde mawnde ɗo ƴiiƴam rufi, kono kadi e aada kala ɗo maslahaa ina waɗee, maa goonga feññinee tawo haa laaɓta, lorɓe ɓee ɗaɓɓiree yo njaafo lorluɓe ɓee, ƴiiƴameeje njoɓee. Addi suggere e nder kaaldigal hee ko wiyde nelaaɗo laamu nguu “ so on ngaddii he haala kaa konnguɗi losko maa ñaawoore, alaa heen fof ko laamu jaɓi ”.

Ɗum firti tan ko ñaawoore aadoraande yoo, ñaawoore sabborde yoo, alaa heen ko laamu nguu jaɓi yo waɗe. Ina moƴƴi noon paamen geɗel, won ɗiin bonanndeeji bayɗi no bonannde kuccinaande he aadee (crime contre l’humanité) walla bonannde mumto leñol (crime de génocide) ko geɗe ɗe mumtotaako (imprescrptible) he nder sariya adunayaŋke hee. Mumti-bonannde (amnistiiji) teemedere ne kay alaa ko nafata heen, hay ñaawoore sabborde (Ñ.S.) mumtataa ɗum. Ñaawoore sabborde waɗi ɗum huutoreede tan ko yiɗde artirde deeyre e jam he nder leydi, tawde ina anndaa laamiiɓe e oon mudda leydi, sabu mum en moddude e waɗboniyaagal baɗnongal ngal, wonaa kañum en kebori dartaade ina laɓɓina ɗum. Ko ɗuum waɗi, so en ceertaani he laamaandi soldateeɓe (hono ɓee kam !), en cuwaa tawo seertude e kaaɗoo haala, kono « neɗɗo alaa ko waawi Alla alaa ko roŋki ». 

Maamuudu Haaruuna Joob

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.