Hol ko heddii e “demminaare aarabeeɓe”

Ciftinen: "Demminaare aarabeeɓe", fulo "Printemps arabe", ko dillere yerɓinnde yoga e leyɗeele aarabeeɓe gila e maayirɗe hitaande 2010, fuɗɗorinoonde e leydi «Tuunus» e nder wuro wiyeteengo Siidi Busiid, ñalnde 17 deesamburu 2010. Ko ɗum geɗal gaadooraangal, so ƴeewaama, sabu ko suka joofnuɗo jaŋde mum e duɗe jaaɓi haaɗtirde TINIS, ina roŋki dañde golle, kono, sabu yiɗde haɓaade baasal e wuurnude ɓesngu mum, waɗi ko taabal ina yeeya heen legimaaji e ɓesnooje; 

Ɓuraa bonde ŋari

Anndanoo e ɓuraa, ko ɓuraa yooɗde, walla waawde (huunde), kono ɓuraa soofde ! Ɗum kay wonaa huunde woowaande. Kono, ko ɗum dey woni ko Simmbaabuwenaaɓe mbaɗata hitaande kala, e lewru ut, caggal nde kawgelaaji njuɓɓinaa e nder leydi hee, ngam toɗɗaade ɓurɓe bonde ŋari. Ko ɗiin kawgelaaji jeeyngal waɗetee, kaalis kadi renndinee. Ɗum toɗɗii kadi ko worɓe, kono, ko ɓuri heewde e ñaawooɓe ɓee, ko rewɓe. 

Daɗndude Kayhayɗi

So wuro woodi e Muritani, ngo yimɓe fof kawri yahrii caggal, ko Kayhayɗi. Ƴeewaa tan, wuro ɓurngo mawnude to worgo leydi ndii, « wonnoongo kapitaal Fuuta, kapitaal ndema Muritani hannde » (Teen Yuusuf Gey) ina jogii daartol mawngol e kattanɗe keewɗe. Ko e maggo ekkol idii sompeede e Muritani e hitaande 1898, ekkol kebluɗo jagge garwaniije leydi ndii, kam e njuɓɓudi tafiindi 

Muritaninaaɓe e Basaar al Asad

E oon sahaa gooto mo laamu Basaar el Asad yooɓtoraa warhoore ɓesngu mum, ina ƴetta puudareeje ina posna yimɓe mum, huunde e Muritaninaaɓe kersataa darodaade e makko e fotodaade e makko. Ɓeen, lowre internet wiyeteende ‘’taquadoumy’’ wiyi (ñalnde 18 ut 2013) ko ɓeeɗoo : Mahfuud wul Asiis, Muhammed wul Tolba, Isselku wul Ahmed Umar, e Abdallaahi wul Siriif.

ONA wiyi maa Abdel Asiis tuubana ɗum !

Njuɓɓudi heedooɓe ñaawoore (ONA) Muritani wiyi yo hooreejo leydi oo, hono Muhammed wul Abdel Asiis yaafnoo, sibu e yeewtere makko Neema, o naamndanooma ko faati e ciimtol Ahmed Saalem wul Buuhubeyni, gardiiɗo njuɓɓudi ndii waɗi hikka ngol. Hooreejo leydi oo jaabtorii cekedele wiyi « hol jamirɗo mo haalde ɗuum… ». ONA jaabtiima, holliti wonde kaaɗoo haala « haanaani » tee,

Suukara : wonaa ko sikketee koo

Kooli ko suukara weli ! Ko suukara moƴƴi. Ko haaletee e suukara koo ina heewi. Hol ko foti teskeede heen ?  Ko adii fof, yimɓe ina cikka wonde suukara ina weeɓi heɓtinde sibu ko peñ, walla bek, walla ko conndi, walla tawetee ko e tanngal e sokkolaa e sirooji ekn…
Kono, annduɓe ɓee mbiyi « ko ɓuri heewde e ñaamdu men ina waɗi suukara », so yimɓe mbaawaa woppude ɗum ne, ina mbaawi hakindaade heen. 

Murtooki, ndaw nafooje !

Murotooki (teyshot e safatoore, sekene e sooninke, sump e wolof), ina anndiraa kadi « tamaroowi moraande » ina heewi ɓure. Innde makki siyaas ko « Balanites aegyptiaca ». Ɓiɗɓe makki ina korsinaa e nder Fuuta, sibu sukaaɓe e mawɓe fof ina mura ɗum (mucca ɗum), woni murtooɗe. Ndeen, so ƴiiwoonde siltii tan, sukaaɓe mbaɗdata ko idaa hoccoyde murotooɗe. 

Ɓoggee : « leydi men, nguurndam men»

Sukaaɓe ceppii to Ɓoggee ngam haɗde dokkitgol boowal leydi nder wuro ngoo ñalnde 14 mee 2013. Ko gooto e perfeeji Ɓoggee rokkunoo boowal ngal sosiyatee biyeteeɗo TIVISKI, toppitiiɗo njeeygu kocce, mo nganndu-ɗaa jeyi ɗum ko Nansi Abeydarahmaan. Sukaaɓe ɓee ko laawinooɓe no feewi : ko ɗum waɗi ɓe keli “birikaaji joowanooɗi ɗoon ɗii”. Nokku oo noon, haa e ooɗoo sahaa ko nokku ɗo ɓe pettatnoo bal. 

Hooreejo leydi Mali : IBK lomtiima ATT

Duuɓi makko : 68.
Laabi o birgi gardagol leydi Mali : 3 (2002, 2007 e 2013).
IBK, woni Ibraahim Bubakar Koytaa, ko neɗɗo ɓooyɗo waɗde politik, sibu o woniino kalifu caggal leydi e hitaande 1993, hade makko wonde gardiiɗo hilifaaɓe leydi Mali tuggi 1994 haa 2000, o woniino hooreejo suudu sarɗi, hakkunde 2002 e 2007. Ɗum ko hade makko sosde parti makko ganndiraaɗo RPM (Rassemblement pour le Mali : Dental wonande Mali).

Nguurndam ɗoo e duuɓi 20

Wonaani duuɓi 10 tawo ko neɗɗo waawi jooɗaade nder dunndu Ciikon, (sara Ɓoggee) ina haalda e gonɗo Pari, walla miijoo neɗɗo gonɗo ɗo waawi wonde e winndere ndee fof tan, nodda ɗum, wona e haaldude e mum… Ɓooyaani ko wonɓe Amerik mbaɗti habrude Nuwaanaaɓe ko kewi e Nuwaa e hoore mum. 

Pottital e ɓesngu 2013

Hono no o heewnoo waɗde hitaande kala, hooreejo leydi ndii, Muhammed Abdel Asiis, «fottii» kadi e ɓesngu. Hikka noon ko to Neema. Tee wonaa ñalnde 6 ut, ko ñalnde 13 ut, sibu ko o jahnooɗo Farayse ƴeewtoyaade ɓalndu makko. Teskuyaaji ɓurɗi ɓadaade : «rawane o ɓurnoo neyɓude»,  «kala ko wonnoo ɗoo e jaggal laamu, walla ko wiɗi yiyeede, ko kam ɓuri yiytinaade toon»,

Nuwaasoot yooliima

Gila 2010, so ndunngu arii, Nuwaasootnaaɓe ceerataa e duwaade yo ƴiiwoole toɓoy ladde, ngoora wuro ngoo. Waɗi noon ko toɓoyal seeɗa, tawata ko boli fof uddii, galleeji keewɗi ilii, haa arti noon e leegal joyaɓal, jeegoɓal, Socogim PS, Tafrak Seyna … Hay gudoroŋaaji cakkitiiɗi waɗeede hakkunde wuro ngoo, tuɗat kaa keewa.
Hikka kadi maa mbiyaa ɓuri fof bonde. Balɗe jooni miskineeɓe hoɗɓe e leeɗe saraaji Nuwaasoot ngoni ko e nder ndiyam, tee hay gooto faabaaki ɗum en : ellee laamu ko ko eggi leydi ndii.