Gila ko ɓooyi annduɓe ina njiɗi anndude nguleeki ɓernde leydi ɗo tolnii. « Ɓernde leydi » woni aaludere mum : hakkunde 3 000 e 5 000 km nder leydi, so a asii ɗo ndari-ɗaa e mayri ɗoo. Toon, e oon nokku, leydi ko haayre yoornde, walla mbiyen ko njamndi tamiindi, tawi ɓernde mum ko « ngeeƴu » tamiingu, ngu nganndu-ɗaa, leydi ina ɓeydoo ɓuuɓde tan ina ɓeydoo mawnude.

Salamatou Sow, sociolinguiste, spécialiste de langue, culture et sociétés peules, est enseignant-chercheure à l'Université Abdou Moumouni de Niamey (Niger), et Membre-Associée du Département Langue-Culture-Environnement du LACITO (Laboratoire de Langues et Civilisations à Tradition Orale) du CNRS.

Leydi Muritani mawninii, ñalnde talaata 21 lewru mee 2013, ñalngu winndereewu Paabi Jaatiiji e dow tiitoonde « faawru jaatiiji, nokku ciftinorɗo e fento ko nehaande ɓamtagol renndo ». Wejo alɗungo, feeñninngo ŋari finaa-tawaa men waɗaama. Wejo ngoo hollirii gila e goobuuji tawanooɗi e nder wimmbalooji kaaƴe jeereende Sahara, kuutorɗe gila e jamaanu kaaƴe kecce haa e geɗe kesam-hesaagu kollirooje hakkilantaagal e hattan Muritaninaaɓe 

Cikku-ɗon noon, alaa ko ɓuri taarorde walla sutura heewde mboros ? So neɗɗo naamndiima ngalɗoo naamnal, eɗen njenanaa yimɓe fof njaabotoo ko « hol ko naamndii ɗum ne ? Ɗum kay sikke alaa heen ! »… Iwee e ɗuum hannde! Sibu ina woodi ko ɓuri ɗuum heewde mborosaaji e ñoŋkoto, tee, so wontiino ko ciftol, hay gooto yiytataa ! Waɗi ɗum, oon nokku ɓurɗo sutura heewde mboros, ko huunde horsunde, nde rewɓe korsini no feewi. Ndeen huunde ko saakuuji rewɓe 

Ɓe mbaɗaani ‘’hannde haa janngo’’ nii, ɓe taƴii : binndol kofol nattii waɗɗaade e jaŋde leslesre e nder 45 dowla leydi ndii. Ndiin leydi woni Dental leyɗe Amerik (USA). Ɓe mbiyi, ɗi ƴeeŋii, sibu ɗi katojinaaka e nder kaɓirɗe karallaagal kesal, fannu ɓurɗo dowlude hannde e nder nguurndam yimɓe. 

Kalifu kalfinaaɗo momtude batte njiyaagu e riiwde baasal e heƴnude riiwanooɓe artiraaɓe e Muritani, hono Hamdi wul Mahjuub, yilliima nder leydi ndii, noddi halfinaaɓe konnguɗi gure artiraaɓe ɓee, to Kayhayɗi ñalnde 24 abriil 2013. 25 wuro (tuddunde = sit) cuɓaaɗo mum en nootiima e oon ñalnde. Joɗnde ndee fuɗɗaa ko w10ɓo subaka to meeri Kayhayɗi, e tawtoreede guwerneer oo e terɗe laamu diiwaan oo. 

Hay to leydi Farayse, humambinnaagu ina heddii e wonde ngoƴa mawɗo ; ko ɗum nii addani laamu Farayse waɗde hitaande 2013 ndee, hitaande hare humaminnaagu. Kono, caɗeele goɗɗe ina keti sibu peeñgol tonngol kesol pinal, tawtungol waawde winndude, waawde tarde e waawde hiisaade, so baasgol waawde huutoraade karalleeji kese kumpital, 

Lalla Mint Sheriif, jaagorgal kalfinangal pinal, jaɓɓaama ñalnde 18/07/ 2013 e nder wuro Jiinge, ngalluure Ligisayba, falnde Kayhayɗi, diiwaan Gorgol. Addunoo mo ɗoon ko mawninde geɗe Sammba Gelaajo Jeegi e wuurtinde daartol Wagadu. Nde o yettii e wuro Jiinge, o tawi ko ɓesngu nguu fof ena sabbii mo to duɗal wuro, hakkunde leeɗe too.

Haa hannde kewkewe 1989, mbayi e yimɓe ko no hanki nii, sabu majje muusde e waasde ɗe safreede. Addi ɗe ko hare hakkunde gaynaako pullo e demoowo sooninke too to nokku ina wiyee Jaawara, nder Gidimaka. Kono saabinoo ɗe ko caɗeele koɗdigal joowondirɗe, kuɓtodingol miijooji ceerndooji e nder Muritani, pooɗondire politik to Senegaal e politik añamnguraagu ƴoogɗo miijanteendi mum to Irak (baasisma) e Libi (Naseerisma). 

Catal Fedde Ɓamtaare Pulaar to Baabaaɓe yuɓɓinii hiirde pinal ñalnde aset 8 suwee  2013 ɗo dingiral Jibiriil Bah. Caggal jonte ɗiɗi deftagol, sukaabe laaɓa juuɗe ɓee mbaɗanii Bahbahbenaaɓe jamma mo yejjittaake.  Bismaanoo  e hiirde hee ko perfee bahbahɓe, meer, juurnittooɗo jaŋnde diiwan oo, cafroowo opitaal oo; mawɗo fedde jiknaaɓe elewaaji, mawɓe pelle ɗe ngonaa laamuyaŋkooje e koope. Kono heɓi tawtoreede hiirde ndee ko 

Ko adii fof, occitannde mum adannde ko reentaade, sibu Alla Toowɗo wiyi: “mi takkanii wonande yurmeende koorka.” En mbiyii ndeen reentaare noon, ko reentaare hoto wonndude e dewbo mum, walla dewbo bawɗo wonde fof. Walla reentaade waɗde ko boni, walla haalde ko boni tuggi nde naange fuɗi haa nde nge muti.

Ɓural koorka Ramadaan:

Abuu Hurayrata (YMAM) wiyi: 

Laawol ɗimmol, ñalnde talaata 11 suwee 2013, ko leydi Siin ina nelda debbo nder weeyo, tawi ko ɗanngal maɓɓe weeyo ɓurngal juutde haa e oo sahaa, sibu ko balɗe 15 ɓe mbaɗata toon. O wiyetee ko Wang Yaping. Omo yahra e duuɓi 33. Ɗum fof jeyaa ko e mahngo laana mbeeyoowa koɗeteeka, inniraaka Tiangong-1, potka parde e hitaande 2020. Ngalɗoo ɗanngal woni ɗanngal weeyo joyaɓal koɗangal.