Haa e sahaa ngon-ɗen oo, ciiri wiris SIDA nganndidaaka. Ina anndaa tan ciirol VIH-1 ɓuri yaajde, haa teenti noon e Afrik. Kanko e hoore makko, omo waɗi ciiri 4. Ciirol M, ciirol N, ciirol O, e ciirol P. E nder teemedere ñawɓe SIDA fof, heen capanɗe njeenayo e njeenayo (99%) ngondi ko e ciirol M ngol. Ina anndanoo wonde ciirol M ngol e ciirol N ummorii aadee ko e baaɗi dee- mooɗi (chimpanzé). Kono hay huunde anndanooko e iwdi ciiri O e P ɗii. Haa e ñalawma hannde oo, ko yimɓe ɗiɗo fat njiytaa ina ngondi e wiris ciirol P ngol, fotde 100 000 neɗɗo ina ngondi e wiris ciirol O.
Wiɗto saaktaango jooni ngoo wiyi ko baaɗi ndinkaaji (gorille) ngaddi e aadee ɗii ciiri ɗiɗi wiris O e Pɗi VIH-1 oo. Nii woni hankadi en puɗɗiima yenaneede wonde SIDA ummorii en ko e baaɗi, sibu hay VIH-2 oo ina wiyee ummii ko e leñol baaɗi biyeteengol « Mangabey ». E sahaa hannde oo, fotde 40 baaɗi Afrik ina ngondi, wooturu heen fof, e ciirol mum keeringol wiris SIDA. Mbele ɗiin ciiri kala ina mbaawi raaɓde neɗɗo ? Annduɓe nana koolkisoo ɗum.
Bookara Aamadu Bah
