dimanche, octobre 19, 2025
Google search engine
AccueilPinalCoñceDefte : Dañaani taɓɓe, dañi yoolaare

Defte : Dañaani taɓɓe, dañi yoolaare

Cukko hooreejo Catal FƁPM to Nuwaadibu, hono Muusaa Bah, ine winndi deftere, tiitoonde mum ko “Dañaani taɓɓe, dañi yoolaare”. Fooyre Ɓamtaare ine anniyii yaltinande on deftere ndee fof, taƴre taƴre, haa nde joofi fof.

Eɗen puɗɗoo he ndeeɗoo tonngoode.
Jubhande he nguurndam ballifiiɗo deftere ndee, hono Muusaa Mammadu Bah noddirteeɗo Muuse Bah.
Muusaa jibinaa ko he hitaande 1964 to Moongel, falnde Ageylaat, diiwaan Gorgol. O waɗi Jaŋde makko tokosere ko to Deysarak (Moongel), jaŋde makko to Kayhayɗi, e jaŋde makko fanniyankoore (technicien génie civil) to Alaseri. O liggiima he oon fannu e nokkuji keewɗi fitiram-golleeji e birooji mum walla ngam rewindaade golle liggeteeɗe ɗee e jaati (ɗowoowo golle). 
Muusaa ko ngenndiyanke, cukko Hooreejo catal Fedde Ɓamtaare Pulaar to Nuwaadiibu.
Gila he cukaagu  omo teskoraa yiɗde  geɗe pinal e finaa-tawaa, gila e mogooji e jime. O yimii jime keewɗe he pulaar ko wayi no : Ngaree njahen Rewo… O Winndii deftere ko jiydaa e ndeeɗoo, nde muulaaka : Dewgal Geelel Galo. 
Omo winnda, maa haalaa ɗeeɗoo ɗemɗe : Pulaar, e Arab e sapatoore, e Farayse. Muusaa ko desɗo, jom sukaaɓe tato rewɓe e tato worɓe. Pijirlooji makko korsuɗi ko Fuku bal e Eskarabal (scrabble)

Muulirgo Giɗaaɗo
Wul yenje, Gidimaka, Muritani
lewru Siilo 2022

NGARDIINDI

Caggal   nde   njettu-ɗen Joom   winndere, e Bajjo Aminata, njett-ɗen yumma e baaba, eɗen mbeltii addude  ballal men (wallifaade)  ndee ɗo deftere pinal  e jaŋde   :   pinal  pulaagu,  pinal  saahel, Afrik e  mbaydi  daartol  ɗanngal  Geelel  Galo, dañaani taɓɓe, dañi yoolaare.
Dañaani taɓɓe, dañi   yoolaare   Fulɓe   mbiyi   ɗuum   ko koyngal woppina liingu junngo.
Geelel jibinaama ko hakkunde jinnaaɓe. Kala ko ballii omo heɓa gila e nayi mum e pucci mum, nguura, e koltu mum. Kono puuyndam naatii. O weddii nduun sawru o wiyi ladde mi arii ! Ɗanngal mi arii ! Huunde ndee fuɗɗii faaynaade gila nde o saaynii nayi, o yeeyi, kono o waasi rewde gootol. O waɗti ehe sorbo haa njooɓaari ndii ustii.
O waɗtini o ɓenni, o ɓennani tampere. Tampere tumarankaagal e caɗeele ɗannorɗe gila e otooji sira-ina-yaha-kette-ina-njooroo haa heɓi ladde yoornde e njaatigeeɓe e gure cahe tawi hoore am hoore am ina forti heen koyngal…
Ko jiyɗaa e ɗum fof, aan janngoowo oo, maa Geelel nawe e ngooɗoo senngo he Afrik. O taccin maa maaje, ndewaa e duldi, peecaa karaaje, cooyno-ɗaa tule ceene. Ɗum neh ko taariindi taarotoo neɗɗo e kuulon, fooɗa toɓo adda yurmeende.
Maa heɗo kadi taariik mbo woɗɗaani no feewi, ɗuum neh ko heen jeyaa. Sabu anndu hanki, liggoɗaa lannde, pewjanaa janngo.
Maa faam neh kay « to bonɗo woni fof, moƴƴo ina sara ɗoon ». Baaba Buubu e Marel Aali e Ceekoro Baylo ko daliilu ɗuum laaɓɗo ɗo Geelel ɗoo.

 1. Dañaani taɓɓe, dañi yoolaare

Geelel pullo:
Geelel  Galo  Geelel jeyaa  ko Gurel-Kelle,  leydi  Bele-Ndenndi. Ko o ɓiy Galo Geelel e Pennda Juulde.
Nde tawnoo Galo e Pennda leelii yiyde mbo, kaŋko nde o ari, o tawdi ɓe e nayi e beyi e baali e gawri ceeri e cammeeje.  O bewi haa o wayi no o fuuyat nii.  Woni fuuyde neh ko salaade ko foti jaɓde.
O foti jaɓde ko reende jawdi  ndi o tawi  ina darii e dingiral   ndii,   hay sinno   fooyre   galle   o   huɓɓaani dulɓitii, o waasa kam ñifde nde. Geelel ko ɗuum salii. So o ummiima e yeeyde biigi e kaabi   tan,   ko   o   ŋabbuɗo ndimaagu   o   mbo   sinndi gafakke, o mbo soorii gure, o mbo fooɗondiree rewɓe ɓe   o   resaani,   o   mbo   yuwonodiree   laɓɓe.   Ɗuum   ko nguurndam jaasre. Sagata noon so falaaki gacce tan, joftinat ɗum en.
Galo dahii, fuuntii, tinndii, hulɓinii, kono alaa ko gasi. Pennda  ko yumma,  ko  kañum  ɓuri  heewde  njurum, mooytii, waajii, kono Geelel waɗtini ko ɓooraade he maɓɓe, naati e  ladde.  Ladde noon  ina  hokka wajataa,  kono woyataa.
Geelel fini subaka duusondiri e miñum Juulde haa ɓe keɓtoyii   nayi.   Juulde   walli   mbo,   o   faltii   gayi   ɗiɗi garbaaji e haange. O fali ɗi e hofru, o booynii ɗi to daral Dimmbee ɗoo. Ndeen o weddiima kaalis oo he noosal tuba makko, o fiyii he maayo, o waaloyi wuro ina wiyee Gaabi. O daasii ko juuti Jal en, Joogel en, Siñcu en haa kaalis o haɗtondiri hono   moƴƴi,   o   naati   he  oto,   o  finoyi   Baakalel   leydi Ngaraa-Njiyaa. Geelel ɗanniima wadli e ladde seeko.

Fooyre !
Fooyre e dow ďerewol ko tiitoonde
Fooyre ko feetere faarnorde
Gila Fooyre fooyni, en njiyi Leeral
Wadde Fooyre addi ko Peeral
Fooyre woni inna Pinal
Fooyre ndimaagu tabintina Gonal
Min mbiy Fooyre ko damal Gandal
Mo dañi Fooyre woďďa ni66ere
Mo yiy Fooyre he6a jeytaare
Mo inni Fooyre, noddi ko ɓamtaare.

Muusaa Mammadu Bah

RELATED ARTICLES

LAISSER UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici

- Advertisment -
Google search engine

Most Popular

Recent Comments