Fooyre Ɓamtaare ina fenñina ɗo gootal e duɗe fuutankooɓe gonɗe e wuro Nuwaasoot, hono Duɗal Ceerno Aamadu Al Hajji Sih. Duɗal ngal ina anndiraa yiɗde ɗum ɗemngal pulaar, e toppitaade cargol Fooyre Ɓamtaare kala nde yalti, gila jaaynirgol ngol ɓamti haa jooni. Ndeeɗoo winndannde heblaa ko e kuɗol gooto e almuuɓe duɗal ngal. Eɗen njetta ardiiɓe duɗal ngal e jeyaaɓe heen kala sabu balle maɓɓe paayoɗinɗe feewde e toppitaade diine lislaam, e huutoraade e sarde pinal e ɗemngal pulaar.
Zaawiya Ihsaan (Jamaa moƴƴingol) Zaawiya Ihsaan woni ko e nder wuro Nuwaasoot e leegal biyeteengal SOKOJIM PS2. Ko dental almuuɓe tijjaaniyankooɓe, yowitiiɓe e needi Sheeƴ Ibraahiima NƴAS ɓurɗo anndireede Baay NƴAS, mo weluya Alla woni e mum. Gardiiɗo ;aawiya o, wiyatee ko Ceerno Aamadu El Haaj SIH, almuudo jowitiiɗo e Ceerno Abdallaahi JAH to Ɓoggee. Ma en ngartoy e ko fayi arde e nguurndam e tinndinooje Ceerno Abdallaahi, yo weluya Alla won e makko. Ceerno Aamadu El Haaj SIH, hooreejo Saawiya Ihsaan, jibinaa ko ñalnde 31 lewru deesammburu e hitaande 1948 to Ɓoggee. Yumma makko wiyetee ko Maymuuna Abdullaay LOOM, baaba makko ko Al Hajji Brahiim SIH, ko ceernaajo mawɗo, janngintunooɗo Quraana wonnoo ɗo 7oggee ɗo; yo Alla yurmo-mo, yaafoo mo, weluya mum wona e makko. Ko ina ɓura 150 aadee, hakkunde debbo e gorko ina njowitii e ooɗoo ;aawiya. Ko ɓuri heewde heen ko sukaaɓe. Ɗuum ina tinndina ɓural manngal, sabu duwaawo Nulaaɗo Alla (Sallal laahu aleyhi wo sallama) duwaninoo sukaaɓe, saanga nde o noddi fayde e diine, nde o wiyi noo: « buurika fish shabaab » , yo barke ngon e sukaaɓe, sabu ko kañum en ngadii jaɓde goonga mo o addunoo o.
E nder ngal ɗoo Dental moƴƴingol, dental peewal, gonndirngal sabu Alla, ina tawee ɗoon: hummambinneeɓe, janngooɓe, jannginooɓe, gollotooɓe e kala fannu, gila gollortooɓe doole mumen, haa gollortooɓe karallaagal, maa hakkilantaagal mawngal, ko wayi no ennjeñeeruujie doktoreeɓe ekn. Ina tawee ɗoon raneeɓe e ɓaleeɓe, sabu konngol Alla wiynoo e nder suura Ruum e AAye 21: « wa min aayaatihii, 9alRus samaawaati wal ardi, waƴtilaafi alsinati kum, wa alwaani kum…haa to aaye o joofoyi… « . Ɗuum firtata ko ina jeyaa e kaawniiɗe Alla, tagde asamaanuuji e leydi e luutluuttondirde ɗemɗe mon e mbaadiiji mon… Hooreejo dental ngal, dental alliyankeewal, hono Ceerno Aamadu El Haaj SIH, mo Ceerno Abdallaahi JAH hoolii, halfini ;aawiya o, ko o jannguɗo Ruraana (jom ijaaɗa walla lijja) e sariya haa joofni; caggal ɗuum o janngi e duɗe laamu. O yalti ko e duɗal keblorgal liggotooɓe e laamu, hono duɗal biyeteengal ENA (Ecole Nationale d’Administration). Ko o « Gerefiyee an Sheef », woni kalfinaaɗo hiisnude ñaawooje ñaawirɗe toowɗe to galle ñaawirde e nder Ministeer kalfinaaɗo ñaawoore leydi ndi. Woni golle Ceerno Aamadu caggal golle laamu ɗe, ko wallude kala innama aadee jiɗɗo nanngude, walla naatde e laawol Tijjaani, yiɗi dañde ɓural gonngal heen, no heɓiri ko o yiilotoo ko. Ina jeyaa e ko ɓuri teeŋtude , ko wallude neɗɗo holno anndirta Alla e tuugnaade ɗo Alla wiyi: »nganndee-kam hade mon aaƴaade yiɗde rewde-mi; so on nganndaa-ni-mi, holno ndewirton-mi ? ».
Ganndal Alla noon, no Ceerno Abdallaahi JAH wiyrata nii, wonaa anndude ko Alla tagi ɗum, tagi leydi e asamaan, tagi yimɓe e jinneeji, alaa. Ngal ɗoo ganndalkay, hay ɓe ndewaani Alla ɓe, ina nganndiri nii Alla e tuugnaade e aaye Ruraana T° 61 e nder suura « Ankabuuti » ɗo Alla wiyi : » ɓa la in sa altahum man ƴalaRas samaawaati wal arda, wa saƴƴarash shamsa wal Ramara, laya Ruulunnal laahu, fa annee yuufakuuna « . Ɗuum firtata ko hay kamɓe ɓe njaɓaani Alla ɓe, aɓe njahi haa ɓe keɓi nokku, haa so a naamndiima ɓe hol tagɗo asamaanuuji e leydi, eelti naange e lewru, maa ɓe mbiy ko Alla. Ndekete noon juulɗo ina foti seɓde mo rewataa Alla laalagal hoore to bannge ganndal Alla, so wonaa ɗuum tan wuurata ko nguurndam majjaɗam Alla.
Ganndal feccii ko e geɗe tati e mbaadi ɗiiɗoo yeruuji :
- Elmul yaRiini (ganndal yenaneede): e sifaa ganndo maayo, anndi ko woni e maayo, tawi janngi ɗum tan ko defte, kono meeɗaa yiyde maayo;
- Aynul yaRiini (ɗaati yenaneede) : e sifaa ganndo maayo e defte, garɗo haa e fonngo maayo, darii ƴeewi, yahi laawol mum; e
- Hakkul yakiini (yenaneede e hoore mum): e sifaa ganndo maayo e defte, ari haa e maayo, tellii muti, nde yahi laawol mum. Ɓee ɗoo tato ko annduɓe maayo kono ganndugol maɓɓe ina seerti no feewi. Kala ko ina anndee yo annde e sifaa haRRul yaRiini (Islaam =Elmul yaRiini; Iimaan =Aynul yaŋiini e Ihsaan = Haqqul yaqiini) . Ko e ndii mbaadi Waawiya Ihsaan darii. Ina jeyaa e njuɓɓudi ngal ɗoo dental, e kala hitaande :
- mawningol jibineede Nulaaɗo Alla (Sallal laahu aleyhi wo sallama) to wuro Kawlak e nder leydi Senegaal. Ko ɗoon woni ñiiɓirde Almaami Fayda Tijjaani, jom ganndal haqqul yaRiini, hono Baay NƴAS, mo weleede Alla woni e mum, biynooɗo : « kala garɗo e am, anndat Alla,so mawɗo walla suka, so ganndo walla majjuɗo, so galo walla baasɗo, so laamɗo walla laamaaɗo, so dimo walla diimaajo » ;
- mawningol inneede Nulaaɗo Alla (Sallal laahu aleyhi wo sallama) to wuro Petro Ɓoggee e sifaa ganndiraaɗo « Mawluud Saakooɓe » e nder galle Ceerno Abdullaay Saako, Ceerno nehɗo Ceerno Abdallahi JAh e nder Faydu Tijjaani ;
- mawningol ɗiyaara Ceerno Abdallaahi JAH to 7oggee :
- mawningol ɗiyaara Ceerno Buubu BAH to Baabaaɓe. Alaa ko woni faandaare ɗeeɗoo dente kala, so wonaa yiɗondirde sabu Alla, yahndirde sabu Alla, huutondirde sabu Alla, e noddude fayde e Alla e mbaadi ganndal Alla timmungal. Ko e ngoo felo, ;aawiya Ihsaan yaɓɓi dartaaki, ina jokki lummbaade e maayo ngo alaa powle. Ko riddunoo goral so dartaaki, alaa ko goral yeeƴotoo…
Aamadu Muusaa Ngayde
