“Hol no mbaawirten faamninirde sukaaɓe men wonde ko jaŋde woni coktirgal ɓamtaare ɗoon ɗo annduɓe ngoni waasɓe, warkoyeeɓe ngoni alɗuɓe ?”
(konngol Robert Mughabe)
Hikka, to leydi Farayse, e nder almudɓe 100 waɗnooɓe bakkaa fof, heen 90 keɓii, woni 90% keɓii. Ɗoo e Muritani, e hitaande 2015, e nder 100 waɗnooɓe bakkaa fof, heen 85 keɓaani, ɗum noon ko 15% keɓnoo … Wonande won ɗiin fannuuji nii, dañooɓe ɓee ɓurataa 6%. Ɗumɗoo ina weeyondiri ! E nder leyɗe winndere ndee kala, so huunde wayii nii bonde, ko duko mawngo jibinta. E nder leydi men, ko ɗum huunde woowtaande, ɗum dillantaa hay gooto, muusaani hay gooto. So ardiiɓe jaŋde walla leydi ndii naamnaama no jaŋde wayi e leydi hee, ɓe kersataa jaabaade wonde “fof ina yahra no fotnoo yahrude”, “fof ina moƴƴi, hay huunde ŋakkaani”… Eɗen njenanaa hikka kadi wayata tan ko no wayatnoo nii, sibu won ko woƴi muritaninaaɓe ko wonaa ganndal.
Hikka, to leydi Farayse, e nder 100 almuudo baɗnooɗo bakkaaloreyaa, ko famɗi fof, heen 88 keɓii, woni 88 % ! Ɗuum hawri 632 700 heɓɓe bakkaa hikka ! E nder fannuuji siyaas ɗii boom, santaas oo yettiima 91,2% heɓɓe bakkaa hikka ! Ko ɗum tagi kalifu jaŋde oo, hono Najat Vallaud-Belkacem yettii no feewi almudɓe ɓee e jannginooɓe ɓee kala, sibu o wiyi “miɗo yetto kaaɗdi njettoor almudɓe ɓee e jannginooɓe mum en sibu ndii njeñtudi moƴƴiri”. Oɗon nganndunoo kam, ɗuum yerondira ko limoore ɓe keɓataa bakkaa e nder leydi men Muritani ! Sibu, e hitaande 2015, e daawal gadanal kawgel ngel (1ère session) ko 7% tan keɓnoo bakkaa.
Eɗen nganndi kadi wonaa ɗoon toon bakkaaji ɗii ceerti, sibu eɗi ceerti kadi to bannge kattanɗe almudɓe ɓee e koye mum en. Farayse noon wayri heɓde bakkaa bayɗo nii moƴƴude ko e 2014. Ndeen hitaande heɓnooɓe bakkaa ɓee tolniima e 87,9% (88%). E hitaande 2015 ko 41 986 almuudo mbaɗnoo bakkaa e Muritani. Ko 7% (3 134) fat ɓenni e daawal gadanal. Nde daawal ɗiɗmal yanti heen 3 302 woɗɓe njanti heen. Fof woni 6 436 “baseliyee” e hitaande 2015, woni 15% keɓɗo e 85% luppuɗo. Ɗum ɗoon haawnaaki e leydi men, ɗo ganndal natti jogaade faayiida ko ina jooni duuɓi dutal. Sibu, no mawɗo leydi Simmbaabuwee wiyri e lewru feebariyee 1998 nii : “Hol no mbaawirten faamninirde sukaaɓe men wonde ko jaŋde woni coktirgal ɓamtaare ɗoon ɗo annduɓe ngoni waasɓe, warkoyeeɓe ngoni alɗuɓe ?”
(limooje ƴoogaaɗe e Cridem.org http://cridem.org/imprimable.php?article=673273).


 
                                    