Caggal innde Joomiraaɗo e Nulaaɗo mum tedduɗo oo, puɗɗortoo-mi ko konngol ngol haaliyanke biyeteeɗo Ibiraahiima Saar miijii winndi, naalanke biyateeɗo Al Hajji Baaba Maal yimi « lamu rewii ɗoo, rewtii ɗoo, kono waylaani gonal men e dunyaa ». O ɓeydi heen, « waɗde ñalnde woɗnde so eɗen piila, piilen mo nganndu-ɗen, piilen mo kooli-ɗen ». Sikke alaa, so miijo defaama haa ɓenndii e nder hakkille kisɗo, nofru malaandu heɗiindu fof, maa nan, joom miijo yumtungo faama. Ene faamee e ngoo miijo, so yimɓe ene piila, yo piil mo njenenaa maa safru, riiwta caɗeele guuraaɗe, adda moƴƴere yiɗaande e nafoore nde adinooɓe ɓee ngaddaani ndee. Ndaw huunde saɗtunde noon !
So mi tuugniima e konngol Mammadu Sammba Joob lollirɗo Murtuɗo haalnoo, mbiyat-mi ko ɗum wonataa. Murtuɗo (yoo Alla yurmo ɗum yaafoo ɗum) wiyiino e nder wootere e jime mum « polotigi, ko pene tigi ». Waɗata mi goongɗinde ngoo miijo, ko miijiyankooɓe humpitiiɓe karallaagal dawrugol ene mbiya « dawriyanke ko mo haalataa ko jogori waɗoyde tee, waɗataa ko wiynoo ». Saabii ɗum noon, ko kala nde dawriyanke hucciti he ɓe yiɗi piila ɗum ɓee, haalataa so wonaa ko welata ɓeen. Ene famɗi e maɓɓe baɗoowo ko wiynoo e kaaloowo ko jogori tabitinde. Ene gasa tawa kaa ngonka ene jeyaa e ko addannoo Pulaar wiyde « ɗaminiiɗo maayata ko e damal suudu penoowo ». Keyɗuɗo haa waɗdti faaydude « ay e ar », walla baasɗo, tampi, ɗaminii haa natti seerndude «pettal e ɓaaƴannde», kala ko fodanaa sikkata ko woodii no mo Aamadu Muttaar Caam wiynoo « hoyɗii ene hocci kaŋŋe, tami ɗum haa sikki fanndii, nde fini tamti juuɗe, kaŋŋe oo heddii e koyɗi, heddii ene saɓɓitoo ».
He nder ngootiri e leyɗeele taariiɗe leydi amen Durmam Daƴƴel, won heen cuɓiindi gardiiɗo fiili ɗum lefol laamu sabu ɗaminanoode maa safru caɗeele guuraaɗe « no naane e jooni ». Kono sikke alaa, hannde, ŋormaali puɗɗiima toon, ko adii nii ko juɗaa ene ɓennda. Waɗde ene moƴƴi fiilooɓe ɓee paama, ɗaɓɓooɓe fiileede ɓee njerondirtee ko e dariiɓe e lasal ene njeeɓa sippirooɓe walla amooɓe hakkunde dingiral. Ko ɓeen dariiɓe ene njeeɓa keewi hollude ene mbaawi waɗde ko amooɓe walla sippirooɓe hakkunde dingiral ɓee mbaɗata koo. Ɓe kaala nii hay no ɓe njogornoo waɗirde, sinno ko kamɓe ngonnoo toon. So Alla waɗii haa heen gooto toɗɗaama, jolii, tawa ndeke yiyannde fawii ko he to jiyoowo oo heedtiri ko njiyatno koo. So tawii ko boowal o heedi, geɗe ɗee ene newii. Kono ñalnde o joli nder fof, maa o anndu ko mawɗo Mbooj Aamadu Jibeeri wiynoo koo ene woodi. Ɗuum woni « garɗo e wuro wiyi jippotaako so wonaa waandu, tawata ko ene waawi ŋabbude ». Nde naamnii-mi ko ɗum firti, o wiyi « waɗi noon ko tawde ko a koɗo, a waawaa salaade arde so a noddaama kacitaari. Tee waandu ene waawi bismaade ma kacitaari dow lekki ». Firti tan ko ƴamoowo lefol laamu heewi ko fodde podooje ɓutte, belɗe nande, soko ɗe mbeeɓaani tabitinde. Jooni noon, holi no ɗum safrortoo?
Mi yiyaani tawo Doktoor kolluɗo mbaawka mum e safrude oo rafi. Kono kadi mi seedaaki tawo Ceerno joganiiɗo ɗum conndi, aaye walla yabere, mo njenenaa-mi ene waawi ittirde ɗum no « sawru e ɓohre ». Kono dee, won ɓe cikku-mi so njaɓiino ummanaade ɗum ko aldaa e ngaameela, ene mbaawi yettaade faandaare ndee. Ko ɓeen ngoni jaayndiyankooɓe. Wonɓe e teleeji, rajooji, jaayɗe binndeteeɗe haa e laylayti renndo. Sikke alaa, so gooto heen fof himmiraniino golle ɗee he ɗemngal mum, ngal nanata, faama, heɗotooɓe ɗum, yeeɓooɓe ɗum, walla janngooɓe binndanɗe mum, ene gasa, hankadi, maa wayɓe no am fof paam « wonaa ko haalaa fof goongɗintee. Kadi fenaande ene huudoo, goonga hirnda heɓtoo ɗum haa daɗtoo, adoo ɗum yettaade ». Yo Alla rokku en gite jiyooje goonga, mbele ndewen heen. Rokka ene noppi nanooji ko wonaa fenaande, O ferana en, O rewna en he laabi ɓural e ɓamtaare, O yettina payndaale, arda en jam e cellal. Aamiini
Malal Sammba GISE
