Mbaañ jeyaa ko e diiwaan BARAKNA. Barakna ko diiwaan tataɓiijo leydi Muritani. O woni ko worgo –hirnaange Muritani. Omo tonngi e nder makko departemaaji joyi. Ɗiin ngoni : AALEG – MAGTA LAHJAAR- ƁOGGEE- BAABAAƁE – MBAAÑ binnditagol kuuɓtidinngol leydi Muritani e hitaande 2013 qiimii keewal yimɓe diiwaan oo ko 336.207. tawi ko nii ɓe peccorii.
- Eeleega : 90191 neɗɗo
- Baabaaɓe : 45832 neɗɗo
- Ɓoggee : 85919 neɗɗo
- Magta lahjaar : 64365 neɗɗo
- Mbaañ : 49900 neɗɗo tawi heen 26 952 ko rewɓe.
Departema Mbaañ ko komunaaji nayi. ɗiin ngoni :
- MBAAÑ – ÑAABINA – BAGODIN – EDBAAY EL HIJAAJ.
- To bannge koɗki Mbaañ jeyaa ko e falnde YIRLAAƁE e HEBBIYAAƁE.
- Rewo wuro ngoo ko HAYMEDAAT
- Fuɗnaange maggo ko FEERALLA
- Hirnaange maggo ko DABBE, woni yeeso mum ko dabbaano.
- So a taƴtii maayo to Fuuta Senegaal, woni worgo ko MBOOLO BIRAAN e takko mum.
So wiyaama Mbaañ, kala gannduɗo ɓernde mum dogat e Hammadi Kunndo, Demmba Kunndo, Paate Kunndo, Ɓooy Kunndo e Siley Ndikkuru.
Mbaañ ko ngo suudu jasaknaaɓe, suudu jaaltaaɓe poongel e suudu jaaltaaɓe siñcu. E nder tinndi e daari, ɓiɗɓe fuutankooɓe ina nanira ngo wuro ko cuuɗi tati, gabi tati, wooturu waaldi saayna.
Wuro ngoo ina heewi jettooɗe, kono ina maantini heen : Joob, Saar, Sih, Mbooc Sek e Manngaan. Lawakooɓe Mbaañ ko Joobɓe woni suudu Murtuɗo (Mammadu Sammba Joob ) jeyaa nduu. Mbaañ sammba noon ina haan’di e jibin’- de hono murtuɗo en ngati en majjaani pellital e teddungal IDI SAYDU KUMMBA ELIMAAN, MUUSAA SAYDU KUMMBA ELIMAAN, SILEY CEERNO BOOKARA HAMJA, E MAMMADU GAMOO MAWƊO ɓeen worɓe ko jaambareeɓe jeyanooɓe e konu ALHAJJI SAYKU UMAR TAAL. Mbaañ sammba ɓooydii e jibin’de yontaaɓe, jogiiɓe geɗe to joomiraaɗo, ngati ELIMAAN SIREE NJAAK maama Murtuɗo oo ko waliyyu ALLAH moƴƴo. O wirnaa ko to baamuule gaɗa maayo biyeteeɗe Mbuulma.
Mbaañ ko wuro jaambareeɓe huɓɓuɓe dartinooɓe laamu Muritani e hitaande 1962 e sahaa ngu yiɗi haɗde joɗnde mooɓondiral ƴellitaare ɗemngal pulaar, hono ALHAJJI SAMMBA BUUƊEL JOOB en. ko ɗoon alkule pulaar innaa mbiyaa ALKULE MBAAÑ.
Haamiidu Bah catal Suwoyraat Fedde Ɓamtaare Pulaar he Muritani
