mercredi, octobre 29, 2025
Google search engine
JaɓɓordeJojjanɗeNdonaandi aadeeri e pelle : daraniiɗe nafooje loraaɓe

Ndonaandi aadeeri e pelle : daraniiɗe nafooje loraaɓe

Keɓtingol laamu Muritani wonde yimɓe dowla oo mbaɗii geɗe bonɗe e daawal ndonaandi aadeeri, laaɓtaani. Kono tan e ngu heɓtini wonde ngu waɗii sariya, tee ngu lomtinanii loranooɓe ɓee no haanirta nii e tuugnaade e sariya yaafuya mo 1993, tee ngu ƴettii gila ndeen peeje lomtinangol loranooɓe ɓee e daɗɓe ɓee, wondude e gollal hooreejo leydi oo waɗi ngam safrude ñawannde ndee.

Pelle daraniiɗe nafooje loraaɓe ɓee, jokkuɗe e ñiŋde Sariya yaafuya oo, kaɗooje laawol yettaade kala jaɓɓunooɗo jojjanɗe aadee baawngol wonde e ɗo bonannde mum tolnii kala, e daawal joopangal ngal, ɗaɓɓooje keɓtingol waɗnooɓe bonannde ɓee, kam e lomtingol timmungol e dokkitgol neɗɗaagu, ina mbaawi hiiɗeede e golle mum en.

Ardiiɓe Covire e Fedde rewɓe koninkooɓe e siwil maayraaɓe e kewkewe 1989-1991 mbiyii HRW wonde laamu nguu haɗii ɗum en, e cili keewɗi, mawninde warngooji e majje baawnaaɗe baɗanooɗe e ngaal daawal, nde salii rokkude ɗum en jamirooje katojinaaɗe ngam yuɓɓinde batuuji walla ngu dartina golle maɓɓe.

Ñaawooje paatuɗe e wellitaare konngol (haalde miijo mum).

Ñaawooje baɗɗe ko ɓooyaani ina kollita ɗo pellital laamu tolnii so artii e deƴƴinde kala suurtooɓe paltoor e nder renndo Muritani. Cimmtol ngol siftinii to oon bannge wonde biyeteeɗo Muhammed Sheek wul Mukaytiir nana e kasoo gila 2014. E lewru desaambar ndeen hitaande, ñaawirde fawii e makko kuugal warngo sabu jartodingol, ngal ñaawtirde teeŋtini e makko. Caggal ɗuum Ñaawirde toownde yamiri ñaawoore woɗnde ; nii woni ñaawtirde wootere artiri kuugal ngal e duuɓi ɗiɗi kasoo ñalnde 9 noowammbar 2017. O waɗii ko ɓuri ɗum e kasoo, ɗum noon o fotnoo ko welliteede, kono ellee haa hannde ko o dummbaaɗo e nokku mo yimɓe nganndaa.

Umaar wul Beybakar : Umar wul Beybakar ko kolonel garde gonɗo e alteret gila sulyee 2015. Duuɓi ɗiɗi jooni ko o baɗaaɗo e ndeenka ñaawoore. E wiyde Beybakar, ɗumɗoo ko sabu o jeyaa e « bidaneeɓe seeɗa, – e cetta kunal ofiseeji konu – ɗaɓɓuɗi e laamu nguu nde ɓurata softande heɓtinde warngooji amdu ofiseeji ɓaleeɓe baɗnooɗi ko ina wona duuɓi 25 jooni ».

Ñalnde 9 suyee 2017, suudu sarɗi ɓamii sariya keso jahoowo e haɓde e paltoor, baɗɗo taƴe baawɗe huutoreede ngam sokde yimɓe, sabu haala mum en ka noddaani e fitina. Waɗi HRW wiyde noon ko lelngo sariya laaɓtaani, kala belaaɗo bone mum ina waawi facciride ɗum no weliraa.

Pelle kaɓooje e njiyaagu

Muritani haɗii njiyaagu gila 1981, ngu harminaama e hitaande 2007, kadi e hitaande 2015 ñaawirɗe keeriiɗe cosaama ɗe alaa ko toppitii so wonaa ɗuum. Laamu nguu wiyi ko njiyaagu momtaama, heddii ko toppitaade batte mum to bannge renndo e faggudu. Pelle ɗiɗi Muritaninaaje ɗe ngonaa laamuyeeje kaɓotooɗe njiyaagu, hono SOS-Esclaves e IRA njaɓaani ɗuum, sibu e miijo majje « njiyaagu ina lutti tabitineede e leydi hee », hay so tawii no ɗe njiyrata geɗe ɗee nii ina seerti seeɗa…

SOS, ɓuri ɓooyde e hakindaade e haala mum, tee ina heɓtinaa. IRA sosaa ko e 2008, laamu jaɓaani heɓtinde ɗum. E wiyde hooreejo mayre hono Biraam Daa Abeydi, njiyaagu ina woɗɗi momteede e leydi hee, sibu e ngu yettii 20% (joyaɓal) yimɓe ɓee.

Caɗeele keɓgol kaayitaaji

E saawiyee 2008, laamuuji Muritani e Senegaal puɗɗii gartirgol muritaninaaɓe moolinooɓe to Senegaal e kitaale 1989-1990, hedde 60 000 neɗɗo. E lewru mee, laamu Muritani juutii binnditagol paandingol cosgol duttorgal keɓe limnewal, gootiɗingol karte dentitee, e timmingol doggol woote. Fedde Touche pas à ma nationalité (TPMN) sosaa sibu e miijo mayre « faandaare binnditagol ngol ko haɗtude ɓaleeɓe Muritaninaaɓe jeyeede e leydi hee ». Won jaagorɗe laamu mbiyi HRW wonde addani laamu nguu salaade heɓtinde TPMN, ko sabu mum, hono no IRA nii, « wonde peccooje ngootaagu ngenndi ndii ». Ɓe mbiyi haala TPMN « alaa ɗo tuugii », so wiyiibinndatal ngal ko binndital paltoor. HRW hoolkisaaki haalajuuji ɗii, kono Siimtooɓe Fedde Ngenndiije Dentuɗe ko faati e rasisma e baasal teeŋtungal, mbiyii wonde binndital ngal ko paltingal hardaneeɓe e ɓaleeɓe Muritani…

Wasiyaaji feewde e laamu Muritani

E joofnirde, ciimtol ngol waɗii wasiyaaji feewde e laamu Muritani, paatuɗi e caɗeele cifaaɗe dow ɗee, ko wayi no : ittugol kuugal pawangal e wul Makaytiir, woppitde terɗe IRA dummbaaɗe (Aballaahi wul Saalek e Muusaa Bilaal), joofnude wiɗto takkere fawaande e Umar wul Beybakar ndee… momtugol denndaangal lelnaaɗe kuugal warhoore gonɗe e dabi kuuge, ine heen kuukal 306 paatungal e karmingol jartodingol, caabingal kuugal warhoore pawanoongal e Muhammed Sheek Makaytiir.

Ina heen momtugol denndaangal lelnaaɗe sariya paatuɗe e kaɓgol e ownugol (terorisma) sibu no siforaa nii laaɓtaani, momtude denndaangal lenaaɗe Sariya yaafuya 1993 kaɗoowo ñaawoore warnooɓe hoore e kitaale 1990. Ina heen ɗooftaade hakke batuuji jamyami e dente peeñcu, so wonaa tawa dalillaaji memotooɗi ina ngoodi kollitooji aɗi mbaawi lorde kisal ngenndi walla deeƴre renndo. E nder ɗuum, yuɓɓinooɓe ɓee potaani ɗaɓɓude yamiroore, kono poti tan ko tintinde laamu fawaade e sarɗiiji jaɓniiɗi. Haaɗnude ɗo jaɓi mbaawka laamu to bannge calagol winnditaade walla fusde fedde woodnoonde. Ittude e dalillaaji pusgol fedde, sababuuji « politik » walla kiisaaɗi « ina pecca ngootaagu ngenndi » e ustude mbaawka keɓtingol walla keɓtugol mum ; pusgol fedde foti wonde ko feere wattannde e peeje fof, tee, foti waɗde ko e ndeenka ñaawoore. Heɓtinde kala fedde yamyamre ɗaɓɓunde ɗuum ; ko wayi no Fedde rewɓe koninkooɓe waraaɓe e kewkewe 1989-1990, IRA e TPMN.

Ciimtol : Bookara Aamadu Bah

RELATED ARTICLES

WOPPU ƊOO YOWRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
Tiiɗno winndu ɗoo innde maa

- Advertisment -
Google search engine

Most Popular

Recent Comments