Almaami Abdul Kadeer Kan haɗii njeeygu ɓaleeɓe e leydi mum, duuɓi 13 ko idii waklito Farayseejo 1789.  Almaami Abdul Kadeer Kan ardiima Fuuta tuggi 1776 haa 1806 walla 1807, caggal nde liɓi laamu deeniyankooɓe, heli muudo horma …

Ko ina ɓura duuɓi 250 caggal sankaare makko, nguurndam Abdul Kadeer Kan, mo jannguɓe tooroɓɓe innirnoo Almaami gadano Fuuta Tooro (hirnaange Senegaal e worgo Muritani), caggal nde fooli laamu deeniyankooɓe njiimnoongu e Fuuta Tooro tuggi 1512 haa 1776, ina ɓeydii yaha fooɗtude hakkillaaji wiɗtooɓe Afriknaaɓe.

She she waasii fiɗtaandu mum ñande Mawbaare ( Talaata 14 Siilto 2010) aksidaa oto hakkunde  Jemaa e Moritani  ( toon o umminoo ). Ko kanko wonnoo hoyre jirwinooɓe “ la Nuit du Bazin” ñande Aamnde ( Aljumaa ) jamma, kono maayde feriima jontaaɗo joom jamaanu, goram, o haaytii tawtoreede Maanditaare duuɓi capanɗe joy jeytaare. O anndaa tigirigi ko nde yaltini lefol makko gadonol biyeteengol “ A yee nde me”  (2006); O sankorii ko duuɓi 26, e tuma nde yonta oo jarribaa e makko.

Bubakara Mammadu Sammba Jaadanaa Njaac ko taani mum Ceerno Sammba Jaadana Njaac mo Gawdal Kooɗli. Ko kaŋko yuɓɓini Siyaara baɗanooɗo e nder lewru Abiriil yawtundu ndu, ñalɗi 5 et 6. O jooɗii hannde o ko to saare Ndakaaru. Fooyre Ɓamtaare jokkondirii e makko caggal nde o arti Ndakaaru. Ko ɗum min kaaldi e makko.

Ko adii nde kaalaten haala toɓo, eɗen njaafnoo musiɗɓe annduɓe ko fayti e meteyoo (météo), ko nanndi e Umar Abdalla Wele en, Maamuudu Bah en, Alasan Kaaliidu Bah en (Taagutalla) e woɗɓe ɓe en nganndaa tawi ko haralleeɓe majjum … Winndannde ndeeɗoo wallifaa ko e hitaande 1981. Nde yaltiino e tonngoode 5 Fooyre Ɓamtaare (oktoobar, noowammbar, desammbar) e tonngoode 7 (abriil, mee, suwee 1982). Ina wayi no ko en « wultinɓe » winndannde ndee. Ɗum noon ɓe njaafoo en so tawii won ko ñawi heen, ɓe mballa en e sellitinde.

Baawɗe Alla, booti, ko wiyetnoo « hoɗdiiɓe bonɓe », ina mbaawi wontude safaara keewɗo faayiida. Ko ɗum woni ko kippu annduɓe wiɗtooɓe, wonɓe to duɗal jaaɓi-haaɗtirde Nottingham to Angalteer, kabri ñalnde 6 settaambar 2010. Ɓe njiytii ko ina wona molekilaaji jeenay ceertuɗi e nder ngaanndi e ciirte (ciirtol) ɗaɗi-tino booti e teŋke.

Huunde e terɗe yiilirde ngenndiire Fedde Ɓamtaare Pulaar e Muritani ummaniima janngude huutoraade ordinateer. Ina wayi no ɓe puɗɗiima ngoon heblo ñalnde alkamiisa 2 settaambar 2010. Ngalɗoo daawal heblo gadanal joofata ko ñalnde aset 4 settaambar 2010. Ko ɓuri teeŋtude e heblo ngo ko e Pulaar waɗetee.

Yuɓɓo ngo tagopeeje joy (walla 7) ko famɗi fof, taarotooɗe hoodere wootere yiytaama. Habri ɗum ko annduɓe ko fayti e kuule weeyo ñalnde 24 ut 2010.

E wiyde maɓɓe « min njiytii yuɓɓo ɓurngo heewde tagopeeje yiytaango haa e ooɗoo sahaa ». Yuɓɓo naange men waɗi ko tagopeeje jeetati ; yuɓɓo yiytaango ngo ina waɗi tagopeeje jeeɗiɗi, ɗum noon e ngo ɓadtii no feewi ngo men ngo.

Diiwaan ɗo ɗum yiyaa ñalnde talaata 24 ut 2010 ɗo, woni ko to Beresiil, to nokku ina wiyee Araçatuba, nokku jooɗiiɗo lebbi tati toɓaaka, ɗum noon gonɗo e yooro nanndungo e yoorooji Saharaa. Duleendu lewlewndu jayngol, ko huunde nde heewaani yiyeede. Ɗum heewi waɗde ko so henndu doolnundu ummiima e weeyo yoorngo no feewi.

Fedde Ngenndiije Dentuɗe hollitii wonde ile baɗɗe to Pakistaan ɗe ɓuri heewde bonannde e tsunami baɗnooɗo Geec Inndo (2004) e yerɓo leydi to Pakistaan (2005) e to Hayiti (2010) fof so ndenndinaama. Kono, hannde caɗeele ina ngondaa ngam faabaade Pakistaannaaɓe jaayaaɓe e ɗee ile.

Tagofeere Meerkuur ɓuri tagopeeje ɗe fof ɓadtaade naange.

Ngoɗɗeeki hakkunde meerkuur e naange. Hakkunde Meerkuur e Naange ko 57 910 000 km. Mawneeki. E nder tagopeeje, kayre fof ɓuri famɗude : nde ɓuri lewru mawnude ko seeɗa. Wuddowol mayre ko 2 439 km (wuddowol noon, eɗen nganndi ko ngoɗɗeeki tuggude hakkunde mbeɗu, haa hawngo mbeɗu.

Ñaawoore mum Asakal muddo hoore ko farilla baɗɗiiɗo e kalaa juulɗo, debbo e gorko, suka e mawɗo, dimo e diimaajo, jogiiɗo ko ɓurti nguura mum, hono “deppas” mum, ñande juulde koorka.  Faayiida mum (“hikma” mum) Faayiida gonɗo e yaltinde muddo hoore, hono nafoore mum, ko ɗumɗoo :