Ibirahiim Bubakar Keyitaa (IBK) laatinooɗo Hooreejo Ndenndaani Mali saŋkiima subaka dewo (alet) 2022, hedde wakituuji 9. O yahratnoo ko duuɓi 76. Eto-ɗen artude e nguurndam makko to senngo dawrugol haa nde o fiilaa Hooreejo Ndenndaandi Mali he 2013, e nde laamu makko loppitaa he 2020. Ayaawo gorko dowliyanke, ŋabbere haa tellagol
IBK jaggirnoo hoore mum ko jeytoreede he “nananɓe” to bannge dawrugol. O fuɗɗii ŋabbude feewde jappeere laamu ko he yonta nde Alfaa Umar Konaare woni Hooreejo Mali, hakkunde 1992 e 2002. O toɗɗii IBK Gardiiɗo Jaagorɗe he 1994 haa hitaande 2000. Ko ndeen Mali naatani “demokarasi” caggal nde Seneral Muusaa Tarawele yandinaa he hitaande 1991. Ina hawraa ko Alfaa Umar Konaare ŋabbini IBK haa yettii lommet. Ko ɓe sehilaaɓe, giƴiraaɓe, kamɓe kadi njanngidi haa nder leyɗe Orop. Kono luure keeriiɗe njoli hakkunde maɓɓe, Alfaa itti mo Gardiiɗo Jaagorɗe he hitaande 2000.
IBK fooɗanii fiilngo hooreleydiyaagal he hitaande 2002, kono ko Aamadu Tumaani Tuure (ATT) arti e dow jappeere laamu nde loppitnoo ngu e juuɗe Seneraal Muusaa Tarawele. IBK tawi tafii heerto (lannda) mum, o yalti heerto ADEMA ngo o sosnudoo e yahdiiɓe makko, hono Alfaa Umar Konaare e Aali Nuhum Jallo e Jonkunndaa Tarawele, ekn. O tawtoraa kadi fiilngo 2013, o hoonii, o woni Hooreejo Ndenndaani Mali. Tawi ADEMA deestiima sanne to bannge dawrugol. Ko he yonta makko gadano seɓɓitiiɓe puɗɗii yerɓinde Saahal e kuuɓal, leydi Mali e keeringal.Ɗuum ko caggal nde ATT woni he daawal ɗiɗmal, koninkooɓe loppiti kadi laamu mum e gardagol Kapiteen Aamadu Sanogo. Kono ko balɗe 20 koninkooɓe ngoni he laamu. CEDEAO uddi Mali, laamu arti e juuɗe siwil en. Jonkunnda Tarawele gonnooɗo Hooreejo Suudu Sarɗi toɗɗaa Hooreejo leydi he mbaydi sabborde.
Nde IBK hoonii he juko 2018, o jooɗii duuɓi joy, kono alaa ko maantini ko o gollanii Mali : faggudu e ngalu njahrii caggal, mbuuñaari sariima haa teeŋti e ɓesngu makko (ɓiyiiko Kariim Keyitaa hollitii belanteeje), seɓɓitiiɓe ngarii haa he dame Bamako caggal nde ɓe kuurii e Tumbukutu e Konsa nder diiwal Moɓti.
Ñalnde o woondata he yeeso Suudu Sarɗi, IBK wiyi : “Mbeɗe woonda e yeeso Geno e ɓesngu Mali ma mi reen tippudi ndenndaandi e dow hurum, ma mi hormo ma mi hormin Doosɗe leydi e laabi sariya, maa mi gollo kala ko foti e dow nafoore ɓesngu, maa mi reen dañe demokaraasi, maa mi reen ngootaagu ngenndi, jeytaare ngenndi men e hurum leydi men nder keeri mum…”. Ko he ngoo fiilngo Sumayla Siise yeddi njeñtudi maggo.
Kono ñalnde 18 juko (ut) 2020, IBK ittaama e laamu, koninkooɓe naatii heen kadi. Ɗum kewi ko caggal seppooji keewɗi luulndaade mbuuñaari e roŋkande mo foolde seɓɓitiiɓe.
Asimi Goytaa ardinoo loppito laamu nguu e juuɗe IBK. Laamu sabbordu toɗɗaa e gardagol Bah Ndaw e Muttaar Wan. Luure njoli hakkunde koninkooɓe e Bah Ndaw sabi ronkude ɓe faddaade e foolde seɓɓitiiɓe. Caɗeele njoli hakkunde koninkooɓe e laamu Farayse nde wonnoo Asimi Goytaa yiɗnoo ko addude Riisnaaɓe mballa Mali haɓde e seɓɓitiiɓe. Kono Farayse e yahdiiɓe mum njiɗaa Riisnaaɓe naata Mali rewrude e sete Wagner (ƴeewee toŋngoode yawtunde nde). Kono CEDEAO jaɓaani, fawi e dow Mali e Asimi Goytaa e Gardiiɗo Jaagorɗe Shogel Kokkala Maygaa kuuge muusɗe : keeri Mali dow e les uddaa, hay leydi ngootiri alaa laawol jokkondirde e Mali, teeŋti e leyɗe jeyaaɗe e CEDEAO. Kono Muritani e Alseri jaɓaani, Gine ari tawti ɓe, kam fof e jeyeede he CEDEAO.
Wirnere IBK nder galle mum
Ñalnde sankaare makko nanaa, 16 siilo 2022, Malinaaɓe cuniima heen no feewi. O wirnaa ko ñalnde Mawnde (aljumaa) 21 siilo (saawiyee) 2022, nder galle makko. Ko laamu koninkooɓe yuɓɓini wirnere IBK. Gooski kuuraaki raay Mali addaa jooɗorde Senngo 34 konu Mali (FAMA). Ardii dillo ngoo ko Shogel Mayga, Gardiiɗo Jaagorɗe. Oo ñalawma, alaa ko heddii so wonaa wiyde “ yoo Geno waɗ jaaƴnde wonande ngal cammalal ɓowki ”, oo “ korsinɗo pinal ”, moƴƴo muñɗo, keewnooɗo wiyde “ ko mi Malinaajo gila tiinde haa teppere ”.
Kono won fadanooɓe tawtoreede wirnere IBK, kono ɓe kattaama, ɓe ngaraani. Ina heen Hooreeɓe leyɗe CEDEAO. Alaa tawtoraaɓe so wonaa sete Gine-Konakiri. Leyɗe goɗɗe noon tawtoraama, hono Dental Orop, Beljika, Hollannda, Farayse, USA, Japoŋ, Dental Amiraaji, Shiin.
Won padanooɗo kono hay mbeelu mum yiyaaka, oon woni afo makko Kariim Keyitaa. O suuɗii ko Kodduwaar caggal nde koninkooɓe tuumi mo dirtinde ceede leydi. Omo foti ñaaweede.
Aamadu Malal Gey
