mercredi, novembre 5, 2025
Google search engine
JaɓɓordePinalCoñceWiɗto coñce : kerooje

Wiɗto coñce : kerooje

Pulaar ko ɗemngal teskangal, galɗungal sabu heewde ngal calti (pulfule) “Fuuta tooro, Fuuta Jaloŋ, Fuladu, Jamaare, e ko wonaa ɗuum. Kono, nde tawnoo ngal ɓooyii e duuñaaka kam e welsindaare, e baasgol fulɓe huutoraade binndol, saabiima majjugol hannde, e ko heewi e ko ngal yeñtinnoo. Teskaade hannde weeyo satiingo en ko ngo binndol, ina yooɗi, etee ina waɗɗii e fulɓe winndude Pulaar, mbele ina hisa seeɗa e ko heddii e pinal men ganni. Mbele hannde e nder ndee yontannde, eɗen mbaawi tan wiyde eɗen njonndinoo e mooftude gannde men e hakkille ? Alaa. Sabu humpito hollii en, kala ko winndaaka battane mum ko waylaade e majjude. En njiyii hannde, kala ko ɓurnoo faayodinnde e pinal men majjii haa laaɓi, gila noon e tinndi, jime, jimɗi, daari, daarti, pabbooje haa e kerooje… Mi limtidtaa, haa yettii e fitiram gollaagu njahdunoongu e cuɗaari kam e cinkal, paljirii en. Wiɗto mawngo ina foti woƴde hannde kala biyoowo mbiymi, sabu faamde yonta men hannde ko mo hare jaŋde, pinal e ɗaɓɓugol ganndal. E tuma laamu koloñiri, yoga e pinal men ɓe ɗaayniino, ɓe majjiniino, sabu nanngirde ɗum e nanngirde en no fotiraano. Hannde, ko kamɓe nduttii e nder duunde men, nder ngenndi men, aɓe mbiɗta ɗeen pine ɗe ɓe njeddunoo, ɗe ɓe njoolnoo haa laaɓi.

Ndeke, en paamii weeyo men hannde ko ngo jaŋde, pinal e ganndal : mo welsindii ngal mum fof ɗaaynee, majjinee, jaggiree no hay huunde. So en njiɗaa noon majjude e majjireede haa ɓura ko majji e ko majjira-ɗen koo, alaa e sago gooto e men fof waɗta hakkille, saloo majjere naatira bannge mum. So en njiɗii daɗde e daɗndude seeɗa keddiiɗo e pinal men ngal, alaa e sago ndado-ɗen, ngollen, mbaasen welsindaade e haaɓannde hare pine dookɗe en, wayli en, wostii ɓesngu men. So en njiɗii ɗemngalpulaar (Fulfulde),kamepinaltoowaƴellitoo,alaaesago mbiɗten, mbinnden.

Kerooje walla kerooɗe

Kerooje maa (kerooɗe) ko coñce ɓurɗe waasde hannde anndeede e renndo fulɓe hoɗɓe e teeru. Wonaa ko ɗeen coñce ina nanee e kaɓirɗe ayaawo, wonaa ko ina windee e jaayndeeji, maa inayeewteeedente.Jimebelɗe,juutɗe,guurnooɗehankiereedu Fuuta, alaa ko yiytatee hannde e mum so wonaa taƴitine ɗe mbaawaa, e yonta hannde, dillinnde oolelfiyannde fetel seeɗa e waañooɓe jokkuɓe e tiiɗ-koyaagusammude laddemehreende. Hannde e oo sahaa guuraaɗo, firo timmungo kerooɗe maa keroojeheɓaaka.Koɓuri sellude,helmerendee,aslimumpaamniiɗo koko majji e oo sahaa. Kono ɗuum ɗoon fof e wayde noon, won firooji ndañaa. Won wiyɓe kerooɗe ngummii ko e helmere “herde”. So tawii en tuugniima e golwole ɗe kerooje kirjinatnoo, sabu majje wonnde njogitaari kuccintinoondi e mbamu jaawle, eɗen mbaawi rokkude nde ngooɗoo firo : e ɗemngal pulaar, ko ɓuri yuɓɓude koo foti wonnde ko KEROOJE nde tawnoo “je” ko waɗtan helmere Pulaar, noddi ko keeweendi. Tuugnaade e celluka, kerooje seekaa ko e gollal HERDE. So en nanii herde, hakkillaaji men noddata ko gertooɗe maa jaawle.Ɓayde kaalatenko raddo alaa e sago ngoppen gertooɗe payen e jaawle, sabu ko jaawle ɓurnoo heewde e laddeeji men, etee ɓurnoo kadi waawde waañeede. Sabu fulɓe ina mbiya : “Kala ko maayi e raddo, ko jaawngal defii.” Ndeke ina sella helmere ndee wona kerooje sabu en keɓaani tawo firo kerooɗe.

Sifaaji walla pecce raddooji: raddo gooto (waaño), raddo dawol, raddo naato, raddo ñogo, raddo baalooji, raddo lulnde.

Ina jokki Haamiidu Mammadu Bah, Catal Suwoyraat

Binndanɗe gadiiɗe
Binndanɗe garooje
RELATED ARTICLES

WOPPU ƊOO YOWRE

Tiiɗno winndu ɗoo yowre maa
Tiiɗno winndu ɗoo innde maa

- Advertisment -
Google search engine

Most Popular

Recent Comments