Nanndidinde
. Hol ko woni nanndidinde?
Nanndidinde, ɗuum ko nde gorko luurondirta e jom suudu mum e nder mettere, o wiya ɗum : “ mi waɗtiima neeni am walla mi waɗtiima banndi am debbo ”.
. Ñaaawoore mum
Nanndidinde ina haɗaa sanne, ngam Alla innirde ɗum ko ɗum pankere e fenaande tuma nde o wiyi: “nanndidinooɓe ɓee dey kaalata ko konnɗi bonɗi e fenaande.” (simoore almujadalatu)
. Mbaadiiji e ñaawoore mum
1. Ko ɓuri heewde e annduɓe njahri ko nanndidinde heeroraaki tan yumma, e ɗum nawori kala karmanɗo mo cay yeru : ɓiɗɗo banndiraaɗo debbo, gorgilaaɗo e maamiraaɗo haa ɗo haaɗi to bannge rewɓe harmuɓe e gorko resde ɗum en.
2. ina waɗɗii e nanndidinɗo waɗde kafaara so tawii o fellitii ruttaade e jom suudu mum mo o nanndidnoo oo, ngam konngol Alla toowɗo Oo, “ ɓeen nanndidnooɓe e rewɓe, refti nduttoo e ko kaalnoo, waɗɗii ɓe ko rimɗinde maccuɗo ko adii nde ɓe leldotoo.” simoore mojaadalatu, maande: (1…4)
3. ina waɗɗii mo yaltinde kafaara ko adii lelodaade e debbo oo dakmitaade e mum ngam (maande jangtaande ndee)
4. so o dakmitiima e debbo oo ko adii nde o yaltinta kafaara, o bakkodinii. Yo o tuub, o ñaagoo Alla yaafuya.
O yaltina kafaara, tee alaa ko waɗɗii caggal ɗuum ngam konngol nulaaɗo (MJK) biynooɗo ɗum : “miin dey, mi nanndidinii joom suudu am, tee mi lelodiima e mum ko adii nde mbaɗat-mi kafaara.” Nulaaɗo wiyi : “hol ko duñ-maa e waɗde ɗuum ? Yo Alla yurme, woto waɗ ɗum haa mbaɗaa ko Alla yamiri e maa koo”. Humpiti ɗum ko Termeesii
5. Kafaara ko gootal e geɗe tati deggondirɗe ; a faayataa e ɗiɗmal ngal so wonaa a roŋku gadanal ngal.
Ɗee geɗe ngoni :
– rimɗinde jiyaaɗo juulɗo
– hoorde lebbi ɗiɗi deggondirɗi
– ñamminde capanɗe jeegom miskiino.
Faanditaa e ñamminde miskineeɓe 60 ɓee ko haarnude ɓe, hay so nder paasiyoŋ (restaurant), gooto fof coodanaa ɗum palaat ko ina haara ɗum, so ɓe kawridii a waɗii ko Alla yamir maa.
Ɗuum ko ngam konngol joomiraaɗo toowɗo Oo wiynoo to nder Ɓuraana mum tedduɗo oo : “rimɗin jeyaaɗo ko adii nde ɓe lelodtoo, ɗum woni ko mbaajoraɗon. Alla ina humpitii golle mon, mo dañaani yo o hoor lebbi ɗiɗi deggondirɗi ko adii nde ɓe lelodtoo. Oon mo hattanaani yo o ñammin capanɗe jeegom miskiino”. (simoore mojaadalatu, maande: 4)
6. So kafaara waɗɗiima e dow nanndidinɗo ina waɗɗii e makko reggondirde koorka kaa, foti o hoori ko lebbi ɗiɗi daneeji walla ko balɗe capanɗe jeegom limaaɗe. So o taƴondirii koorka kaa ko aldaa e ngantu ñawu, kaŋka fof ka bonii, maa o fuɗɗitoo ngam konngol Alla toowɗo Oo : “yo o hoor lebbi ɗiɗi deggondirɗi”.
Kuɗondiral resondirɓe
Hol ko woni kuɗondiral ?
Kuɗondiral woni nde gorko takkata joom suudu mum fijirde, yeru wiyde “mi yiyii mo omo fija, omo wondi e gorko goɗɗo, walla reedu makko nduu wonaa e am ummii » o yettinoya haala kaa to ñaawoore.
Oon tuma, ñaawoowo wiya mo yo o addu seedeeji nayi ɗi ina ceedoo fijirde debboo oo. So gorko oo addaani seedeeji, ñaawoowo o wiya yo ɓe kuɗondir sifaa kuɗondiral.
Gorko oo woonda laabi nay, o wiya: “miɗo seedoroo Alla, mi yiyii mo omo fija » walla “nduu reedu, mi jeyaa ndu » o joyɓitira wiyde “kuddi Alla yo won e makko so tawii ko o penɗo”.
So debbo jaɓii, laawol rewnee e dow mum, so o jaɓaani, omo woonda laabi nayi, o wiya “mi seednii Alla, o yiyaani miɗo fija » walla “nduu ɗoo reedu ko kanko jeyi » o joytiɓira “yo tikkere Alla won e makko so tawii ko gorko oo ko haali koo ko goonga”. Rewata heen ko ñaawoowo oo seernda ɓe haa cay.
Laawɗingol kuɗondiral
Laawɗingol kuɗondiral ƴettaa ko e konngol Alla Toowɗo Oo : “ɓee ɓe ngalaa seedeeji so takkii rewɓe mum en ceedagol gooto e maɓɓe ko seednude Alla laabi nayi wonde ko o wiyi koo ko goonga, joyɓitira e wiyde kuɗdi Alla yo won e mum so tawii ko o wiyi koo ko o penɗo”. Debbo oo ne duuñtira hoore mum seednude Alla laabi nayi wonde ko gorko oo haali ko fenaande, o joyɓitira kuɗdi Alla yo won e mum so tawii gorko oo haali ko goonga. (simoore Nuuru, aaye: 6, 7, 8, 9)
Annabi yamiriino hakkunde Hilaal Ibnu Umayyatu e joom suudu mum kuɗondiral. (ɗuum ko jangtoore sellunde) e konngol nulaaɗo (JKM) wiyiino: » huɗondirɓe ɗiɗo so ceerii, ngontaa hawrit haa cay.”
Ñeeñal mum e nafooje mum Ina jeyaa e nafooje kuɗondiral ko arata ɗoo koo : – reende hurum e teddungal resondirɓe ; – riiwtande gorko leepte takkoje e riiwtande debbo leepte fijirde ; – riiwde ɓiɗɗo mo a jibinaani.
Jibriil Muusaa Joop
