Antartik (Antarctique) ko nokku gonɗo nder e saraajo wuddu leydi worgo, geec Atalantik e Eñnjeejo e Pasifiijo ine kuufi mo. Wertallo makko ko 14 miliyoŋ km2. Asi e Afrik e Amerik ɓuri ndi yaajde, kono kayri ɓuri Orop e Oseyani yaajde. Ko faɗo galaas tekkungo (1,6 km) huurii e 98% wertallo mayri. Ko ndii tekkeendi galaas waɗi ko seeɗa yimɓe nganndi he nder leydi toon. Ko ɗoo fof ɓuri ɓuuɓde e yoorde e heewde henndu. Ko ɗoo moraande ɓurnde yaajde woni. Alaa ko wuuri toon walla hoɗi toon so wonaa tuddule wiɗtooɓe ganndal. Alaa ko wuuri toon so wonaa kulle e puɗi cuusɗi ɓuuɓol, muñɗi ŋakkeende annoore e yooro, ko wayi no ŋurli (manchots, phoques), e liɗɗi e eddaaji keewɗi mbaalandiri. Nokku oo ɓooyaani ko waɗti sooyneede sibu ko e hitaande 1819 ɗoo tan.
Ko ndeen waañooɓe oropnaaɓe e ameriknaaɓe ndogani toon, ɓe mbari miliyoŋ e miliyoŋ ŋurli guurnooɗe toon, haa sikkaa ɗe ngasii e hitaande 1830. Ko maa 12 dowla ciifondiri Nanondiral Antartik e hitaande 1959, caggal ɗuum nanondiral Madrid e hitaande 1991, nde nokku gonɗo bannge worgo kowol 60ɓol worgo waɗanaa haɗde : kala ko faati e konuyaagal kam e aggito oogirɗe. Ko golle wiɗto ganndal tan njamiraa toon. Ko ine tolnoo e 4 000 ganndo ummoriiɓe e leƴƴi ɗii fof ine mbaɗa toon wiɗtooji ceertuɗi fannuuji. Nokku oo jaggiraa ko no « resorde tago » nii. Nanondire keewɗe ine ndeeni mo, ko wayi no Nanondiral kisnugol kullon e puɗi diƴƴe Antartik walla daraniiɗe ustude toon wanngotooɓe (touristes en) yiɗɓe laaɓeede ko woni toon, sibu hitaande kala aɓe ɓeydoo heewde toon, haa ko ɓe cowoo laabi jeeɗiɗi annduɓe wiɗtooɓe ɓee.
Bookara Aamadu Bah