Eɗen puɗɗoo yaltinde e ndeeɗoo tonngoode, Doosɗe (Constitution) leydi Muritani. Eɗen ñaagii denndaangal banndiraaɓe, haa arti noon e waawɓe Farayse walla Arab, nde ndokkota en heen teskuyaaji mum en, mbele eɗen mbaawa saataade kala ko feewaani e firo he. Sibu anniya men, ko caggal nde ngooɗoo firo saataa, ko muulde Doosɗe ɗe, mbaɗen ɗum deftel tokosel, sibu ndeen ɓurata welde jogaade. Ngannden kadi, hono no hollitiraa e Kuulal 17 nii, “Hay gooto dagnanaaka majjude sariya”; ɗum firti ko moni kala ina foti anndude sariyaaji leydi mum, haa arti noon e ɗeeɗoo doosɗe, tee so yaɓɓii ɗe, hiisetee ko tey, sibu “alaa hakke majjude ɗe”.
Damal II : mbaawka ciynoowa
Kuulal 23 : Hooreejo leydi ndi woni hooreejo Dowla o. Diine makko ko Lislaam.
Kuulal 24 : Hooreejo leydi ndi reenata Doosɗe mayri. Ko kanko woni tiitoonde dowla o. Ko kanko tammbii gollingol dewondirngol, duumingol sarwisaaji laamu ngu, e rewrude e peccitagol golle e mbaawkaaji. Ko kanko gaddii ndimaagu ngenndi ndi e kisal wertallo leydi ndi.
Kuulal 25 : Hooreejo leydi jogii mbaawka ciynoowa. Ko kanko ardotoo batuuji hilifaaɓe.
Kuulal 26 (kesal): Hooreeji leydi ndi toɗɗantee ko duuɓi joy e rewrude e woote kuftodinɗe. O toɗɗortee ko fawaade e keeweendi daaɗe wootɓe celluɗe ɗe. So tawii alaa kanndidaa heɓi ndiin keeweendi e laawol gadanol woote ɗe, woote ɗe mbaɗtete laawol ɗiɗmol jonte ɗiɗi caggal ɗum. ɓootondirta tan e oon sahaa ko kanndidaaji ɗiɗi ɓurɗi heewde daaɗe e laawol gadanol ngol, heddiiɓe e woote he. Kala jibinaaɗo ina woni Muritaninaajo, kedditoriiɗo hakkeeji mum to bannge renndo e politik, jogiiɗo ko famɗi fof duuɓi capanɗe nay (40), ko heewi fof duuɓi capanɗe jeeɗiɗi e joy (75) e lajal laawol woote gadanol ngol, ina waawi toɗɗeede hooreejo leydi ndi. Ko hooreejo leydi yamirta udditgol woote ɗe.
Hooreejo leydi toɗɗetee, ko famɗi fof ko balɗe capanɗe tati, kp heewi fof balɗe capanɗe nay e joy ko adii timmugol manndaa gonɗo hooreejo leydi o. Ko sariya dottata sarɗiiji e mbaydiiji jaɓgol kanndidatiiraaji kam e doosɗe jowitiiɗe e sankaare walla kaɗooje keɓtotooɗe kanndidaaji e woote gardagol leydi ndi. Ko Diiso sarɗinoowo heɓata doosiiyeeji kanndidaaji ɗi, jaɓa ɗi walla saloo ɗi, bayyinta njentudi woote ɗe.
Kuulal 28 (kesal) :Hooreejo leydi waawi toɗɗiteede tan ko laawol gootol.
Kuulal 29 (kesal) : Hooreejo leydi toɗɗaaɗo o, ƴettata golle ko caggal nde gonnooɗe heen o joofni manndaa mum. Hade makko ƴettude golle, hooreejo leydi keso ina foti woondirde nii : » Mi woondirii Alla Bajjo o, moƴƴinde e golloraade nuunɗal golle kalfinaa mi ɗe, ɗoofataade Doosɗe leydi ndi kam e sariyaaji mum, daranaade nafoore ɓesngu Muritani, huuɓnude kisal e ndimaagu leydi ndi e ngootaagu ngenndi ndi kam e kisal wertallo leydi ndi. Mi woondirii Alla Bajjo o waasde abada umminde walla wallitde feere, miin e hoore am walla rewrude e woɗɓe, waawnde yuumtude e baylugol kuule Doosɗe leydi ndi jowitiiɗe e njuuteendi manndaa hooreejo leydi walla sarɗiiji jowitiiɗi e kesɗitingol mum, joopaaɗi e kuule 26 e 28 ɗeeɗoo doosɗe « . ɓoondetee ko yeeso Diiso sarɗinoowo e tawtoreede yiilirde Asammbele ngenndi, yiilirde Senaa, hooreejo Ñaawirde rowrowre (Cour suprême) kam e hooreejo Diiso Lislaamiyankeewo toowngo.
Kuulal 30 :KO hooreejo leydi dottata, tabitina dawrugol jotondiral e leyɗe goɗɗe ngenndi ndi yantude e dawrugol leydi ndi to bannge ndeenka e kisal. Ko kanko toɗɗotoo hooreejo hilifaaɓe, itta mo e golle mo. E fawaade e cakkitgol hooreejo hilifaaɓe, o toɗɗoo hilifaaɓe ɓe o waawi resndude huunde e mbaawka makko. Kanko ittata ɓe e golle maɓɓe, caggal nde hooreejo hilifaaɓe diisnaa. Hooreejo hilifaaɓe e hilifaaɓe fof ko wakkilaaɓe hooreejo leydi. Jokkondiral hakkunde hooreejo leydi e parlemaa rewrata ko e mesaasuuji (messages). ;iin mesaasuuji ngonaa jeewteteeɗi.
Kuulal 31 : Hooreejo leydi ina waawi, caggal nde diisnondiri e mawɗo hilifaaɓe e hooreeɓe Asammbeleeji, fusde Asammbele. woote kuftodinɗe ina poti e oon sahaa yuɓɓineede ko yaawi fof balɗe capanɗe tati (30), ko leeli fof balɗe capanɗe jeegom (60) caggal pusgol ngol. Asammbele ngenndi ina jogii hakke timmuɗo jooɗaade balɗe 15 caggal nde toɗɗaa. So tawii joende nde waɗaani e dumunnaaji toɗɗaaɗi wonande joɗle gaadoraaɗe, dumunna joɗle mo balɗe sappo e joy ina jogii hakke udditeede. Asammbele toɗɗaaɗo caggal pusgol goɗɗo, waawaa fuseede ko adii lebbi sappo ɗiɗi caggal ɗeen woote toɗɗagol.
Kuulal 32 : Hooreejo leydi ina bayyina sariyaaji e nder daawal dottangal e Kuulal 70 ɗeeɗoo doosɗe. Omo jogii mbaawka ƴettude kuule dewɗe laawol ka o waawi halfinde, fof walla huunde e mum, hooreejo hilifaaɓe. Ko kanko halfinta golle siwil walla koninkaagu.
Kuulal 33 : Hooreejo hilifaaɓe walla hilifaaɓe halfinaaɓe ciynugol, ina ciifda e hooreejo leydi o dekereeji jogiiɗi sifaa kuule.
Kuulal 34 : Hooreejo leydi woni mawɗo dowrowo konu. Kanko ardotoo Diisooji e Goomuuji Dowrowi Ndeenka leydi.
Kuulal 35 : Hoorejo leydi toɗɗotoo jooɗaniiɓe leydi ndi (ammbasadeeruuji) walla nulaaɓe to leyɗe goɗɗe. Ammbasadeeruuji e nulaaɓe leyɗe goɗɗe ko e makko nulaa walla kaaldata.
Kuulal 36 : Hooreeji leydi siifata walla goongɗinta nanondire adunankooje.
Kuulal 37 : Hooreejo leydi ina jogii mbaawka yaafaade, walla ustude walla waylude kuugal.
Kuulal 38: Hooreejo leydi ndi ina waawi, wonande kala geɗal kimmungal wonande leydi ndi, diisnaade ɓesngu ngu e rewrude e referenndum.
Kuulal 39: So tawii won musiiba heti juɓɓule ndenndaandi ndi walla kisal maa ndimaagu Ngenndi ndi walla kisal keeri leydi ndi, tawi e oon sahaa ɗum telɓinii golle mbaawkaaji carɗinooji ɗi, hooreejo leydi ina waawi ƴettude kuule katojinaaɗe caggal nde diisnondiri e ko feeñi e hooreejo hilifaaɓe kam e hooreeɓe asammbeleeji e Diiso sarɗinoowo. O hawbra ɓesngu ngu e rewrude e mesaas. ;een kuule ƴettiranooɗe yiɗde mbele laamu ina waawa jokkude gollaade e ko ɓuri yaaccaade, ina natta woodde so tawii geɗe cabinooje ƴettugol mum en nattii woodde. Parlemaa ina jogii hakke timmude jooɗaade. Asammbele ngenndi waawaa fuseede e sahaa ciynugol mbaawkaaji ɗi ngaadoraaka.
Kuulal 40 :So Diiso carɗinoowo teskiima leydi nattii ardeede, walla mawɗo leydi ndi ina wondi e ngantu kaɗoowo ɗum ardaade leydi ndi, ko hooreejo Senaa lomtotoo hooreejo leydi ndi wonande tabitingol geɗe gaadoraaɗe. Gardiiɗo hilifaaɓe kam e hilifaaɓe fof, alaa ko mbaɗata so wonaa tabitinde geɗe gaadoraaɗe nde tawnoo ɓe kiisaa ko ɓe woppuɓe golle. Hooreejo leydi e mudda o waawaa ittude ɓe e golle maɓɓe. O waawaa yuɓɓinde referendum walla fusde Asammbele. woote toɗɗagol hooreejo leydi goɗɗo ina poti yuɓɓineede, so wonaa kaɗooje teeŋtuɗe ɗe Diiso sarɗinoowo teskii, e nder lebbi tati (3) caggal nde teskaa leydi ndi ardaaka walla ngantu kaɗoowo gardagol leydi ndi. E nder ngalɗoo daawal lomtagol alaa fof ko waawaa wayleede e doosɗe leydi ndi, wonaa rewrude e referendum, wonaa rewrude e parlemaa.
Kuulal 41 : Ko ɓeeɗoo njokkondirta e Diiso sarɗinoowo ngam seedtoo nattugol laamu woodde, walla ngantu :
- hooreejo leydi ;
- Hooreejo asammbele ;
- Gardiiɗo hilifaaɓe.
Kuulal 42 : Gardiiɗo hilifaaɓe lelnata politik guwarnama mum, e les njiimaandi hooreejo leydi. O feccitoo golle hakkunde hilifaaɓe ɓe (Ministiruuji ɗi) ; O ardoo, o yuɓɓina golle guwarnama o.
Kuulal 43 : Guwarnama reenata tabitingol politik kuftodinɗo dowla o e fawaade e payndaale ɗe hooreejo leydi ndi dotti ɗe. Kanko jiimi njuɓɓudi laamu (administration) e doole konuyankooje. Kanko reenata caaktugol e ciynugol sariyaaji e doosɗe (lois et règlements). O hollita golle makko ko parlemaa e fawaade e sarɗiiji e ngonka e laabi cifaaɗi e kuule 74 e 75 ɗeeɗoo doosɗe.
Kuulal 44 : Golle tergal guwarnama mbaawaa yahdude e golle parlemaa walla kala gollal jogingal sifaa ngenndiyankeewo, e sifaa kuftodinɗo ɗe mbaawaa yahdude e hay gollal gootal, yo won gollal laamu walla keeringal. Sariya maa sifo no halfinaaɓe ɗeen golle walla manndaaji lomtortee. Lomtagol terɗe parlemaa tuugotoo ko e sarɗiiji dottaaɗi e Kuulal 48 ɗeeɗoo doosɗe leydi. Fulo : Bookara Aamadu Bah
