Annduɓe kuule asamaan njiytii saraaji hoodere dooɓaande yuɓɓo tagopeeje jeeɗiɗi potɗe e Leydi, tawi tati heen ina tuumaa waɗde maaje diƴƴe, ɗum noon nguurndam. Ko ɗum woni ko saaktaa e jaaynde Nature ñalnde alarba 22 feebariyee 2017 kam e yeewtere jaaynde Nasa yuɓɓini ñalnde heen. E wiyde maɓɓe ko ɗum huunde mawnde no feewi, tee, annduɓe ina cikki hankadi « ndañii mosel moƴƴel » ɗo mbaawi yiylaade goodal nguurndam gaa gaa e Leydi.
Kañje tagopeeje jeeɗiɗi ɗee, nguleeki majje kadi woɗɗondiraani e nguleeki Leydi, ɗe taarotoo ko koodel (naange ko hoodere) ɓuuɓngel inniraangel TRAPPIST-1, ngonngel e jiiryiirngal men, tee ‘’ngel woɗɗaani’’ en, sibu hakkunde men e maggel ko 40 hitaande annoore. Woni hedde 378 691 200 000 000 km (hitaande annoore ko hedde 9 467 280 000 000 km). Ɗum firti ko so lampa huɓɓaama toon jooni, annoore mum yettotoo en ko ɗoo e duuɓi 40 !
“ Hikka waɗi duuɓi noogaas ko njiytu-ɗen tagopeeje ɗe njeyaaka yuɓɓo naange, ngol woni ɗiɗmol ko eɗen njiyta huunde waande noon heewnde faayiida to bannge njiylawu nguurndam e tagofeere woɗnde ko wonaa Leydi”. « Ɗo ganndal yahrata hannde ɗoo eɗen kattani luggiɗinde wiɗto men ngam sunnaade so heen tagopeeje tati ina koɗoo, e anndude hol henndu wonndu e weeyo majje e anndude mbele batte nguurndam ngalaa e majje » e wiyde annduɓe ɓee.
Heen tagopeeje jeegom njiylotoo koodel dooɓangel ngel (naange mum en) ko e ñalawma e feccere haa e balɗe men ɗiɗi e dow Leydi (hitaande toon ko balɗe men ɗiɗi). Aɗe ɓadtii no feewi hoodere majje, tee ko bannge gooto e majje tan yiyata naange, ko bannge gooto tan koodel ngel yaynotoo, oya bannge ko e niɓɓere tan woni. Ɗum firti kadi ko bannge keedɗo e hoodere oo ko e ñalawma tan woni, alaa jamma).
Yahde to ɗee tagopeeje aaɓnotaako e tolno ɗo ganndal aadee en yahrata hannde ɗoo. Kono won miijotooɓe, ɗoo e duuɓi miliyaaruuji 5, nde naange men ngee fuɗɗotoo saayde ndee, eɗen mbaawoya eggande toon nde tawnoo hoodere TRAPPIST-1 dooɓaande ndee kañum ko seeɗa seeɗa yartortoo. Ɗum noon maa nde luttu woodde ɗoo e duuɓi 10 000 miliyaar. Ndee hoodere jeyaa ko e koode 50 ɓurɗe ɓadaade leydi, woni ɗe ngoɗɗeeki mum en e leydi men ndii jaasi 15 hitaande annoore.
NASA : (NASA National Aeronautics and Space Administration) woni Njuɓɓudi Ngenndiiri Aeronotik e Weeyo dowla Amerik.
Bookara Aamadu Bah
