Jaaynde Fooyre Ɓamtaare waɗiino nelaaɗo mum to wuro Daawalel, Daawa e Yakumbaawa ngam hawritoyde e garal Alhajji Baaba Maal. Nelaaɗo jaaynde ndee dañorii fartaŋŋe jiiɗodaade e gorko biyeteeɗo Medda Jaañ, naalanke ganndaaɗo, baɗɗo golle tiɗɗo, dañnooɗo hanki e nder hanki, faggitii kadi hannde e nder hannde. Joɗnde ndee waɗnoo ko ñalnde aset 11lewru bowte hitaande 2014. Medda Jaañ jaɓii resndude nguurndam mum jaaynde Fooyre Ɓamtaare ko aldaa e ɗawre gila nde ƴetti naalankaagal, pille belɗe e mettuɗe haa heɓi ɗo o yahranta Alla ɗoo.
Fooyre Ɓamtaare: Medda Jaañ, caggal calminaali e koofnaali, mboɗo yiɗi innito-ɗaa mbele wonande ɓe ngann- daano ma ɓee, ena keptina oo mo Fooyre Ɓamtaare jooɗodii.
Medda Jaañ : Miin, biyeteemi ko Medda, nginniraa-mi ko taani am, baaba mum neene am. Jaañ ko yettoode nde tawru-mi baaba am. Neene am wiyetee ko Malaaɗo Medda Saajo. Baaba am wiyetee ko Aamadu Hammadi Mayram Abbaas. Njibinaa mi ko e hitaande 1939, ɗoo e Daawalel. F.Ɓ: hol hitaande ƴettu-ɗaa walla naat-ɗaa e naalankaagal e hol mosol walla ɓodol ngol ndew-ɗaa haa ngontu-ɗaa naalanke timmuɗo? M J : Ƴettu-mi naalankaagal ko e hitaande 1959. Oon sahaa mboɗo yahra hakkunde duuɓi 19 e 20. Ƴettu-mi naalankaagal kadi ko e Daawalel. Naalankaagal ngal kadi ardi ko e doggere boombi. Kala ɗo boombi wuro ndenti, ena motta jamma, miin e mawni am ena wiyee Alasan Yero e giƴi am gooto ena wiyee Siñcu Faati, min tawoya ɓe, min kiira amde. Alla itti ɗum, hoddiro ngoo ena yettoo, tir-mi moolo, ngon-mi e hoɗde. Caggal ɗum ɗannii-mi, pay-mi Ndakaaru, kawru-mi e lappol Aali Hammadi Aali Sih ena jeyaa Sahre Sukki, naat-mi heen. Min ngondi fotde hitaande, min ceerti, pay-mi Mbuur. Taw-mi toon biyeteeɗo Geni ena wondi e Sammba Lettel e Sitaa Sammbu, min mbaɗdi lappol. Min ngondi kadi ko Alla haajnoo, ngartumi e Daawalel. Ɗannitii-mi, ɓooytaani, mawni am Sammba Usmaan, abbii mi, artiri mi. Ngon-mi ɗoon e wuro hee kono tawi yiɗde naalankaagal ngal ena woɗɗoyi e am. Mbaɗtu-mi yahde e gure saraaji ɗii ko wayi no Feeralla, Mbahe, Ñaabina, Fonndu, Haymedaat, Siñcu Aamadu Mayram, Rufi Aawdi, Jorbowol, Jowgel, Caski, Njafaan, Hoore Foonde, ɗoon haa Goli e Njaakiri.
Mboɗo yaha, mboɗo arta, kadi Alla itti mi e ɗuum, njah-mi Kayhayɗi, taw-mi toon Rafaa Ac, ƴettu-mi ɗum, min ngondi. Ko toon Muktaar Siddi Sih e Muusaa Gise to Mbotto, Muusaa Sala Gaajo to Hoore Foonde e Ŋarwinoowo Jallo to Fonndu, tawi min, min mbaɗi lappol. Ko ndeen hitaande woni nde Fedde Elmuuna to Ndakaaru itti mi Kayhayɗi, nawi mi Ndakaaru. E oon sahaa, Baaba Njoolooy e Jaaltaaɓe Gaajo en ko e mawɓe ndeen fedde njeyaa. Lappol am salii yahde, miin gooto njah-mi, taw-mi toon Aamadu Gawlel mi njippoyii Jaaltaaɓe Gaajo. Ko ndeen hitaande Wanngo yalti. Ko miin Medda fenti Wanngo, waɗti ngamri darnde, njahdoori e noosal tuuba mawba. Ngittu-mi wanngo noon ko e“ ar, dah dalli” mo Bellel Daali en njimatnoo, ngamatnoo oo.
Alla waɗi kiirɗeeli ɗi min kaaldunoo ɗii ngasi, ngartid-mi e Aamadu Gawlel. Ko ndeen woni nde nanngu lappol Daande Maayo, rewo e worgo.
F. Ɓ : Ena gasa tawa e oon sahaa ngonno-ɗaa ko e horde kattanɗe maa to bannge naalankaagal kono Medda hol no fuutankooɓe njaɓɓorino maa ndeen?
M.J : Ko goonga njahatnoo-mi ko yiyde aduna kono mi hawrii e jamaanu belɗo, mi yiyii yimɓe moƴƴuɓe, naŋtiiɓe e faayidaaji mumen. Kala teddungal no fotiratnoo walla no sifortonoo, miin Medda, mi teddinaama e ndee Daande Maayo. Woon e pille walla e ñalaaɗe ɗe mbaɗdaa-mi mboɗo hula hay siimtude ɗumen e jeese ɓe tawanooka. Mboɗo waawi wasaade wonde e nder yonta mo kawru-mi alaa naalanke mo potnoo-mi neemaa, hay e ooɗoo sahaa hannde ne kay, ena limoo.
F. Ɓ : Hol e naalankooɓe ɓe meeɗno- ɗaa wondude tawi pille ngondiigu mon ena ngoppi batte e nguurndam maa haa hannde?
M.J : Naalankooɓe ɓe meeɗnoo-mi wonduɓe, batte mumen keddii e am haa hannde ko Bellel Daali e Barka Lihdo. Ɗum noon ko gila to bannge rokkude naalankaagal fotde mum, waawde ngondiigu, welde daaɗe e haa waawde amde. Kamɓe ɗiɗo fof ɓe njeyaa ko Waalalde. Nan-mi ɓe ko Ɓoggee, nootitii-mi e maɓɓe, min ngondi. Oon sahaa, ɓe njimatnoo ko “ar, dah dalli, dalli suma luuɓa”. Gamoowo oo jooɗotonoo ko e leydi, ena weddoo koyɗe. Haa juuti, Hammadi Koolaaɗo ari ena ummorii Haayre Golleera, tawi min ɗoon. Oon sahaa noon ko gila mi beraaki tawo ko almuudo. Nde mberii-mi ndee ne ko ɓe ngondunoo-mi to Kayhayɗi ɓee ɓuri teskinde e nguurndam am. …
Haa tonngoode faande njokken
