Senegaal
Mahtagol Ngenndi – Bayyinaango : hol politik ɗemɗe ?
Goomu Senegaalnaaɓe yeewtidooɓe e nder facebook, jooɗiima to Ndaakaaru e joɗnde toownde ngam miijaade ko faati e politik ɗemɗe wonande Senegaal, ko idii joɗnde Ñalɗi jowitiiɗi e tippudi nehdi e jaŋde e heblo. Haralleeɓe ɗemɗe mawɓe kam e wallifotooɓe e winndooɓe anndaaɓe e winndere ndee kala tawtoraama nduu gollordu jooɗiindu to Enda Tiers Monde ñalnde 26 e 27 ut 2014. Tawtoraaɓe gollordu nduu jaltinii ngooɗoo bayyinaango :
Minen tawtoraaɓe gollordu « Mahtagol ngenndi : hol politik ɗemɗe ? » Sabu teskaade :
- Kuutoragol ɗemɗe men muuynaaɗe ɗe kaalaten e nokkuuji men, nder juɓɓule leydi men, kam e nder nehdi e jaŋde ko hakke mo teettotaako gaddanoowo en heɓtude ndimaagu men e ɓeydaade moƴƴinde demokaraasi men ;
- Janngirgol ɗemɗe men ngenndiije ko sarɗi ƴellitaare faggudu e pinal e renndo ;
- Ɗemɗe ngenndiije ina mbaawi tammbaade ngootaagu e keewal pine ngenndi ndii / tiiɗtinde ngootaagu ngenndi e keewal ɗemɗe ;
- Ngardiigu moƴƴu to bannge ɗemɗe ina adda nanngondiral renndo ;
- Teskagol keewal pine e ɗemɗe ina adda tabitingol naatnaattondiral moƴƴal wonande moni e men kala, e wonande yimɓe fof ;
- Njiylawuuji jowitiiɗi e ɗemɗe Senegaal yettiima e tolno ɓenndugol gaddanoowo ɗe winndeede e sareede ;
- Jarribooji ɓamtugol e janngingol ɗemɗe ngenndiije kam e duttorɗe wonande ɗiin jarribooji ina ngoodi ko ina wona duuɓi capanɗe keewɗe ;
- Ŋakkeende ƴettooɓe kuule ɓee pellital politik ina teppi ƴellitaare ɗemɗe ngenndiije ;
- Ñalɗi ngenndiiji jowitiiɗi e nehdi e jaŋde kam e mbayliigu politikaaji wellitaare nokkuuji, ko fartaŋŋe moƴƴo ngam ooñtude politik ɗemɗe bannge moƴƴo oo ;
Ina ciftina
- Kala goomu renndo ina jogii hakke e jaŋde walloore terɗe mum heɓde ganndal e ɗemɗe pinal mum ;
- Janngingol e ekkagol e ɗemngal gadanal walla muuynangal ko kam en ɓuri yuumtude e haande sibu ko heen janngoowo oo ɓurata yaawde faamde, hakkille mum ɓurata soñtude ngam marde gannde siyaas e karalleeje ;
- Kuutorɗe kollirooje mbaawka ɗemɗe men afriknaaje tammbaade loowdi ganndal siyaas e karalleeje, ina ngoodi ; Sarɗi ɓamtaare garwaniijo, ko haaldude e ɓiyleydi e ɗemngal ngal nanata ;
- Naatnaattondiral hakkunde ekkol e nguurndam ina jojji, tee alaa feere ɓurnde ɓamtugol ɗemɗe men moƴƴude e ɗuum ;
- Keewal ɗemɗe tonngataa ɓamtaare, alaa ko haali kattanɗe almuudo / sanɗa e nder jaŋde mum ;
Ngam ƴellitaade nder e feewde e winndere inde, ina waɗɗii nde hakke jogaade ɗemɗe keewɗe e tuugaade e ɗemɗe men ngenndiije ngam ɓamtaade e alɗinde pinal men e teeŋtinde neɗɗaagal men ekn.
A min nodda e :
Udditgol kaaldigal politik e ɓiyleydaagu jaajngal, ngal yimɓe fof tawtoraa, juɓɓungal, ngam wallitde ƴettugol peeje politik jowitiiɗe e darnde ɗemɗe men ngenndiije poti daraade ngam wallitde naatnaattondiral yimɓe leydi ndii kam keewal ɗemɗe.
A min mbasiyoo :
- Nde leydi men ɗooftotoo nanondiral UNESCO jowitiingal e keewal pine, rewrude e tabitingol nanondiral ngal kam e rewindo e ɓeto maggal sahaa e sahaa kala ;
- Tabitingol politik ɗemɗe gaddotooɗo ɗooftagol keewal ɗemɗe e wallitde tiiɗtingol e naatnaattondiral ngenndi e ɓamtaare faggudu e politik e pinal ;
- Winndude e doosɗe leydi hee wonde ɗemɗe ngenndiije ɗee ko ɗemɗe laawɗuɗe, kuutorteeɗe e njuɓɓudi laamu kam e faggudu ekn ;
- Waylude tippudi nehdi e jaŋde ndii mbele kala almuudo ina waawa janngude e ɗemngal mum garwaniiwal (ɗemngal ngal muuyni), caggal ɗum ɗemngal nokku mum, rewa heen ɗemɗe ngenndiije goɗɗe ɗee kam e ɗemɗe koɗe goɗɗe ;
- Hirjinde laamu nguu mbele ina daroo e lelnangol ɗemɗe ngenndiije ɗee doosɗe ;
- Rokkude ƴellitgol ɗemɗe ngenndiije ɗee yimɓe yonɓe kam e ngalu e kaɓirɗe jaŋde jonɗe… mbele mbaawa ummanaade jarribo heso e nder jaŋde leslesre ndee ;
- Wallitde ciynugol jarribooji naatnugol ɗemɗe ngenndiije ɗee e tipudi nehdi e jaŋde keɓtinaaɗi, kam e kesɗitingol peeje jannginirɗe ɗemɗe ɗee rewrude e ngaddinaaji kesi pinal ɓurngal jaalaade ;
- Naftoraade fartaŋŋeeji goodɗi hannde ngam naatnude ɗemɗe men e nder informatik ;
- Sosde goomu doosɗe e reende ɗooftagol doosɗe mbinndiin ɗemɗe ngenndiije ɗee nder njuɓɓudi laamu e jaayɗe e jammingol e jeeyngal ekn… ;
- Umminde politik coftingol muulngo defte e cargol binndanɗe e geɗe ɗemɗe ngenndiije ;
- Toppitaade naatnugol duɗe Quraana ɗee e nder peeje kese ɓamtugol ɗemɗe ngenndiije ɗee.
Ngam yettaade ɗee paayndaale, ina foti :
- Wiɗto fannuyankeewo moƴƴo waɗee ngam anndude ngonka ɗemɗe Senegaal ɗee, mbele peeje juumtuɗe ngam anndude pelle ɗemɗe ɗee, e lelnande ɗe doosɗe e waɗde doggol ɗemɗe e leƴƴi ;
- Newnande yimɓe fof keɓgol kala ko gollaa e ɗemɗe ngenndiije ɗee ;
- Naatnude jaŋde ɗemɗe ɗiɗi (ɗemgal ngenndiwal / Farayse) e nder liiseeji jarribo, wonande jaŋde fannuuji siyaas e nder ɗemɗe ngenndiije e ballal defte binndaaɗe e ɗemɗe hee) ;
- Rewindaade e ɓetde jarribooji ɗii e mbayliigaaji ɗii to bannge siyaas e mbaadi nduumiindi, wondude e kellifuya ;
- Huuɓnude jeeyngal rewrude e golle kumpitgol ɓesngu nguu haa annda ɗo golle ɓamtugol ɗemɗe ngenndiije ɗee yahrata mbele ina waawna kala kanndidaa e woote gardagol leydi ndii hollitde tuugnorgal mum wonande ɗemɗe ɗee ;
- Ƴellitde jaayɗe binndaaɗe e ɗemɗe ngenndiije ;
- Huutoraade no moƴƴi karalleeje kese kumpital ɗee moƴƴinde jaŋde ɗemɗe ngenndiije ;
- Ɓetde e ko duumii tolno ɗooftagol hakkeeji paatuɗi e ɗemɗe … e noddude laamu to laawol mbele ina ɓeydoo ɗooftaade ɗiin hakkeeji. Waɗaa ko Ndakaaru ñalnde 26 ut 2014.
Fulo : Bookara Aamadu Bah
