Aamadu Hampaate Bah jibinaa ko hedde hitaande 1900 – 1901 to Bañnjagara, e nder nokku meeɗnooɗo wonde laamorgo laamu Tekruur nder Maasina. Baaba makko wiyetee ko Hampaate Bah, yumma makko Kadiija Paate Pullo Jallo. O mawni ko juuɗe kaaw makko Tijjaani Aamadu Aali Caam, ɓamtunooɗo yumma makko caggal sankaare baaba makko. O idii naatde jaŋde Quraana ko e duɗal Ceerno Bookara mo tuubakooɓe ƴettunoo ina janngina o ekkol Bañnjagara caggal ɗum to Jenne. E hitaande 1915 o dogi, o tawtoyi yumma makko to Kati, ɗo o jokki jaŋde makko.
E hitaande 1921 o salii naatde ekkol normaal Gore. Ngam pinde mo, guwerneer fekti mo Wagadugu yo o won toon « binndoowo e mudda baawɗo seekeede e sahaa kala ». Tuggi 1922 haa 1932 o gollaniima koloñaal en Haute-Volta (Burkinaa), caggal ɗuum o gollii ɗo Bamako ɗoo haa 1942. E hitaande 1933 o hokkaa hirjo lebbi jeegom ɗi o waɗoyi to Ceerno Koobara, ceerno makko.
O fektaa IFAN (Duɗal Farayse kalfinaangal Afrik ɓaleejo) e hitaande 1942, e ballal Théodore Monod. O waɗi ɗoon wiɗtooji, o winnditii aadaaji jangtaaɗi. Duuɓi 15 amo wiɗta, omo winnda deftere « Empire peul du Macina » (Laamu Fulɓe Maasina). O heɓi bursi Unesco e hitaande 1951, o yahi Pari. Ko toon o anndondiri e ngenndiyankooɓe afriknaaɓe heewɓe.
E hitaande 1960, nde Mali heɓi jeytaare mum, o sosi « duɗal gannde aadeeje Bamako », o jooɗanii leydi makko e Batu kuɓtodinngu UNESCO. Omo jeyaa e golliiɓe ngam wootiɗinde mbinndiin ɗemɗe Afrik e hitaande 1966. O wattindorii ko Abijaa, omo renndina duttorɗe ɗe o fagginoo e nguurndam makko e ballifagol defte, yeru « Amkoullel l’enfant peul » e « Oui mon commandant ». Ko ɗoon o sankii e lewru mee 1991.
