Ban Ki-Moon, lomto Kofi Annan e gardagol Fedde Ngenndiije dentuɗe, jibinaa ko ñalnde 13 suwee 1944 to leydi Kooree worgo. O heɓi lisaas ko fayti e jotondire adunankooje e hitaande 1978, caggal ɗum, e hitaande 1985 o heɓi lisaas metriis ko fayti e Njuɓɓudi 7uur (Administration publique). O dañii sukaaɓe tato, gorko gooto e rewɓe ɗiɗo. O golliima e Fedde Ngenndiije dentuɗe gila 1978. O wonii kaliifu kalfinaaɗo jokkondiral e leyɗe goɗ- ɗe to leydi makko Kooree worgo tuggude 2004 haa 2006. O toɗɗaa e gardagol fedde ngenndiije dentuɗe ko ñalnde 13 oktoobar 2006, kono ko ñalnde 14 desammbar o ƴ etti golle caggal nde woondi yeeso Katu Kuftodinngu fedde nde e tawtoreede terɗe mum 192 ɗe fof. Ban Ki-moon suuɗaaki, o wiyi o ari ko waylude Fedde nde.
« Hakkunde nde o toɗɗaa nde e nde ƴ etti golle nde, o diisniima yimɓe heewɓe, o heɗiima yimɓe heewɓe, kono alaa fof ko o haali e ko jogori waɗde ko ». ɓon e konngi ɗi o haali paaynii gollotooɓe makko : « mi waɗii doggol gollotooɓe e doggol beyɓe ». Omo anndiraa wonde liggotooɗo mo tampataa. Eɗen nganndi tan geɗel : maa wood nattuɓe ɗaanaade, sibu ɗeeɗoo balɗe, Ban Kimoon hilnii yo yiylaade ñaawanooɓe warngo, ina ndogi, ina majjiri yimɓe ko ɓooyi, ko wayi no laamɗo Bosnii ndeen. Ammaa ɗuum, Afirik ina waawi ɗaminaade, sibu, ñalnde 30 saawiyee 2007 o yettinii to Adis Abebaa, e joɗnde Ngootaagu Afrik, tuugnorgal makko wonande Afrik.
O habrii ɓe wonde Goomu Golle wonande Afrik sosaama ngam miijaade, kam e dokkal 25 miliyoŋ dolaar ngam wallitde mahtagol leydi Burunndi. O wiyi kadi ma o noddu ko yaaccii joɗnde tawa tawtortee heen ko haralleeɓe, kam hoohooɓe leyɗe e pelle kam e ñamlooɓe kaalisaaji ngam yiylaade kaalisaaji goɗɗi ngam haɓaade batte baylagol sifaa weeyo caabootoongol heegeeji e nder Afrik.
