Dewle bonɗe
ina jeyaa e dewle ɗe nulaaɗo haɗi, ɗee ɗoo:
1–Dewgal ngam dakmitaade tan. ngaal woni lajal ngal foti ko goɗɗungal walla ɓallingal, ko wayno resde debbo e dumunna toɗɗaaɗo.( yeru, lewru walla hitaande) ( dallinannde hawraande nde, Aliyyu humpiti ɗum) , wi`i: neiaaɗo mjk haɗii dewgal ngam dakmitaare tan, o haɗii kadi teew bamɗi wuro, tuma nde ɓe ngoni kaybara.
Ngaal ɗoo dewgal ko bonngal, ina waɗɗii firtude ngal, ina woodani debbo oo teŋe so ɓe naatdii, so ɗum alaa teŋe ngalaa.
2–dewgal husere e husere (gostondiral) ngaal woni nde keedo resndata keedaaɗo mum gorko goɗɗo e dow oon ne nde resndata mo keedaaɗo mum, foti noon kamɓe ɗiɗo fof ɓe innii teŋe walla alaa. ngam konngol nelaaɗo alla (mjk) wiyiino: husere e husere alaa e lislaam. ( humpiti ɗum ko muslim, e konngol Abuu hureyrata bi`ɗo: nulaaɗo haɗii husere e husere. » husere e husere ko nde gorko wiyata: resndu am ɓiye, mi resndu ma ɓiyam, walla resndu am bannde debbo, mi resndu ma banndi am debbo.» e konngol Ibnu Umar yoo weluya alla won e makko, o wi`i, nulaaɗa alla haɗii dewgal husere e husere. ɗuum woni nde gorko resndata ɓiyum gorko goɗɗo e dow nde oon ne resndata mo ɓiyum. tawa ɓe mbaɗataa teŋe. ( ngaal kumpital ko kawrangal.)
ñaawoore ngaal ɗoon dewgal ko firteede, so ɓe naatdii e so ɓe naatdaani, kala heen ngal teŋaaka firtee, teŋangal heddoo.
3–dewgal daktinirgol (ittam ko daande) ngaal woni nde debbo seeretee tati, haɗaama hankadi hakkunde makko e joom galle makko so wonaa o dañta gorko goɗɗo. ngam konngol alla toowɗo o, wi`no: debbo dagtantaako haŋkadi gorko mo seeri laabi tati so wonaa gorko goɗɗo resa ɗum.
so gorko goɗɗo resii mo noon tee o faanditii heen ko dagtinande gorko gadano oo, ngaal dewgal ko dewgal ko bonngal, ngam konngol Ibnu Mas-uudu wi`i, nulaaɗo alla (mjk) huɗii dagtinɗo e dagtinanaaɗo. (humpiti ɗuum ko termesiyyu.)
Ñaawoore ngaal ɗoo dewgal kañum-ne ko firteedee, tee debbo oo dagtantaako kaŋko oon ceerɗo ɗum tati. hay so ɓe naatdii, ɓe ceerndee o tottee teŋe.
4–dewgal karminanɗo hajju walla umra, ngaal woni nde gorko resata tawa ko karminanɗo hajju walla umra, tawa ɓe ngasnaani golle majje. ñaawoore ngal ɗoo dewgal ko bon`de. so o yiɗii debbo o yoo humtan ɗum so o gasnii golle ɗee. ngam konngol nulaaɗo alla (mjk): karminɗo naatanɗo golle hajju) resataa resndata. (humpiti ɗum ko Muslim).
5–dewgal e nder edda: ngaal woni nde gorko resatata debbo eddaniiɗo e ceergal walla maayde. ngal ɗoo dewgal ko bonngal. ñaawoore maggal ko nde ɓe cerndatee ngam bonde kumal ngal. so ɓe naatdii, yo o tottu teŋe o restataa mo hankadi hay so caggal edda, ngam konngol Alla toowɗo o: woto kumee dewgal haa edda joofa. (simoore nagge maande: 235)
6–dewgal ngal aldaa e keedo: ngaal woni nde gorko resata debbo ko aldaa e sakktoore keedo mum. ngal ɗoo dewgal ko bonngal ngam ŋakkinde wooturu e jookli maggal (ɗum woni keedo). ngam konngol nulaaɗo alla (mjk) wi`ino: dewgal seellataa so wonaa wondude e keedo.
Ñaawoore maggal ko nde ɓe ceerndetee. so ɓe naatdii yo tottu teŋe, hakkunde maɓɓe daaƴee, so laɓsindaama o wonaa reedu omo waawi restude mo caggal kumal, e farlude teŋe so keedo oo jaɓii.
7–dewgal resde keefeero mo wonaa yahuudu wonaa annasaara (yimɓe diine joom en defte en) ngam konngol Alla toowɗo o: woto ndesee heefereeɓe haa ɓe ngooŋɗina alla. ina haɗaa e juulɗo resde keefeero, foti ko dewoowo jayli walla gooŋɗinaani Alla ina woodi. Walla ko o dewoowo tooruuji e sanamuuji.
dagantaako e debbo juulɗo noon resondirde e keefeero baawɗo won`de fof, ngam konngol Alla toowɗo oo: rewɓe juulɓe dagantaako heefereeɓe, worɓe heefereeɓe dagantaako rewɓe juulɓe.
Ina jeyaa e ñaawooje ɗee ɗoo toɓɓere e ko arata koo:
1–so heefereeɓe ɗiɗo ndesondiri, gooto e maɓɓe tuubii dewgal maɓɓe bonii, so ɗiɗmo oo tuubii noon ko adii nde edda joofata dewgal maɓɓe wonta ɗo wonnoo. so tawii heen gooto tuubi ko caggal nde edda maɓɓe joofi, alaa e sago dewgal humtee goɗngal. ko e ngoo miijo ko ɓuri heewde e annduɓe njahri:
2–so tawii ko debbo oo tuubi ko adii naatdiigu, hay huunde woodanaani ɗum e teŋe. ngam ko tuubgol ngol adii ceergal ngal. so tawii noon ko gorko oo tuubi hade naatdiigu woodani debbo oo feccere teŋe.
so tawii noon debbo oo tuubi ko caggal naatdiigu, woodanii mo teŋe timmuɗe. ñawoore jartodinɗo (jaltuɗo diine) e resondirɓe ɗiɗo wayi kono tuubde gooto e maɓɓe, ko gootum, alaa ɗo seerti.
3–oon tuubɗo ina resi ko ɓuri rewɓe nayo, yoo suɓo e maɓɓe rewɓe nayo o seera heddiiɓe ɓee. walla so o resi ko joom`en diineeji asamaaniyaŋkooɓe, yo suɓo e maɓɓe nayo, o seera heddiiɓe, hay so ɓe tuuba, ngam konngol nulaaɗo Alla (mjk) wii`no: oon tuubnooɗo tawii ina jogii rewɓe sappo, suɓo e maɓɓe nayo. ( humpiti ɗuum ko Termesiyyu, Ibnu hibbaan sellini ɗum.
4–ko hono noon kadi ina resi miñiraaɗo e mawniraɗo, yoo seer heen gooto, ngam konmgol Alla toowɗo oo: ina haɗaama e mon rendinnde miñiraaɗo e mawniraaɗo.
oon tuubɗo tawii ina resi miñiraaɗo e mawniraaɗo yoo seer e maɓɓe mo o haajaa (humpiti ɗuum ko Ahmed, sellini ɗum ko ibnu hibbaan.
Rewɓe harmuɓe resde
Rewɓe harmuɓe resde ina peccii pecce ɗiɗi
a) -harmuɓe resde haa cay (haa abada)
b) -harmuɓe resde jogingol happu.
rewɓe harmuɓe resde haa cay ɓee, ko to bannge asko ko yumma e maamiraaɗo, so dewol so gorol, no toowiri fof.
ɓiɗɗo debbo e taaniraaɗo debbo, foti ko ɓiye debbo jibini ɗum walla ko ɓiye gorko jibini mo no lesɗiri fof. banndiraaɗo debbo ɗo heedi fof e ɓiɓɓe mum rewɓe e taaniraaɓe rewɓe e worɓe no lesɗiri fof. e gorgolaaɗo ɗo heedi fof, hay so toowii.
-yumma cawndiiɗo to heedi fof, hay so toowii, ɓiiy miñiraaɗo walla mawniraaɗo gorko to heedi fof.
ɓiiy ɓiyiiko gorko walla debbo no lesɗiri fof.
ɗuum ko ngam konngol Alla toowɗo oo: e nder qur-aana tedduɗo oo: haɗaama e mon resde yummiraaɓe mon e ɓiɓɓe mon e banndiraaɓe mon rewɓe e gorgolaaɓe mon e yummiraaɓe mon sawndiiɓe e ɓiɓɓe banndiraaɓe mon worwɓe e ɓiɓɓe banndiraaɓe mon rewɓe e yummiraaɓe mon muyninɓe on. (simoore rewɓe, maande: 23)
to bannge harmirɓe desondirgol ko joom suudu maamiraaɗo no toowiri fof. ngam konngol Alla toowɗo oo: woto ndestee ɓe baabiraaɓe mon ndesnoo woorti ko ɓenni (ko adii tuubgol) ngam ɗuum ko huunde nefniinde, añaande. (simoore rewɓe: 22)
ina haɗaa resde yummum joom suudu maa no toowiri fof, ɓiiy joom suudu ma (njutteen maa) mo mbirnodiɗaa e yummum, taanum joom suudu maa no lesɗiri fof. ngam konngol Alla toowɗo oo: haɗaama e mon resde yummiraaɓe rewɓe mon e njutteneeɓe ɓe nehɗon e nder galleeji mon, so tawii on kesii wirnodaade e yummiraaɓe mum`en. so on mbirnodaaki noon e yummiraaɓe maɓɓe, ɓe karmantaa on. (simoore rewɓe: 23)
ina haɗaa resde joom suudu ɓiye, walla joom suudu taane. ngam konngol Alla toowɗo oo: haɗaama e mon resde rewɓe ɓiɓɓe mon yaltuɓe e keeceeje mon (duhi mon). (simoore rewɓe, 23).
ko Musiɗɗo mon jibiril Muusaa joob mo kayhayɗi jooɗiiɗo ɗoo e Nuwaasoot
Tonngoode: 46 56 51 10/ wats App: 34 46 64 47
… Ine jokki…
Jibril Muusaa Joop
