« En puɗɗoriima innde Geno, gooto mo sinaare woodani, kisɗo, kisnuɗo, kisnoowo, mo kisal alaa gaagaa mum, toowɗo toownuɗo kala ko toowi, tedduɗo, teddinɗo kala ko teddi, mo fittaandu e arsuko tagoore ngoni e tamannde mum, jiɗoowo waɗa, baɗoowo laatoo.
En puɗɗoriima innde Geno, caabiiɗo nguurndam, lori heen enɗam, njonngu e giɗol e kala ko ina ŋarɗi nguurndam, ruttii jukni ɗum aadee, tagoore ɓurnde tagooje winndere ndee ngam neemoraade. En njuulii e Nelaaɗo makko Muhammadu, Muhammadu Abdullaay, Muhammadu Aminata, mo jam e kisal ngoni, Timmoode Annabaaɓe, kodda Nulaaɓe, Kodda ɓurnaaɗo winndere, goodɗo gila hay huunde woodaani, mo kala kadi ko woodi, woodiri sabaabu nde mum.
Ɓiɓɓe Fulɓe yeewtanooɓe haŋki, Ɓiɓɓe Fulɓe yeewteteeɓe hannde, Ɓiɓɓe Fulɓe yeewtoyteeɓe janngo, on calminaana salminaango ummiingo e luggere fittaandu wondungo e nehdi. On calminaama salminaango njonngu, enɗam e giɗgol. Banndiraaɓe, garal men ɗoo e Ndakaaru jogii ko sababuuji ɗiɗi teeŋtuɗi :
1. Sabaabu gadano, eɗen njuknaa nulal Dingiral Pulaagu. So wiyaama Dingiral Pulaagu ko alluwal jaajngal saɗne nde tawnoo ko ngal dingiral yeewtirde Jatti, Jaati e Ndonaandi Fulɓe ɗo Finaa tawaa e kesam-hesamaagu luurondiraani. Ngardii ngal ko Yaayaa Paam mo Mbaakna e Juuruure, gorko Wonaande Umaar Moodi wondude e Abdullaay Baylaa Basiiru Hammadi ganndiraaɗo Bilaali Giro mo Girooɓe mawnde, hootii to Ɓunndu Kummba, jatti Fadduɓe, diiri Girooɓe, Bannaandu Buubu Maalik, Ko kamɓe ɗaɓɓiri e men nde tawtorto-ɗen ngal ɗoo dental, nde tawnoo kala ɗo Fulɓe ina ndenta walla ko ina pewja ko fayti e ɓamtaare leñol, ɓe njiɗi ko en njeye e seedeeji ceedtotooɗi no ɗum yahrunoo.
2. Sabaabu ɗimmo oo ko innde men bonde e ɓamtaare Ɗemngal e ƴellitaare Pinal Fulɓe hay so yiɗde fooltii kattanɗe. Fulɓe ina mbiyatnoo :« so a nandaama e weendu, so ndu ɓeeɓii, tawe ɗoon. So a tawaaka ɗoon ne, yo batte maa kam tawe ɗoon». Enen ne, so ngantu falaaki, eɗen njiɗi huuɓnude oon njoorto hakkunde men e leñol.
Nde ngummi-ɗen e arde ndee noon en ngaddorii nule ɗiɗi feewde e dental ngal e feewde e cabobinɗo dental ngal :
– Nulal gadanal ngal ummorii ko Fedde Ɓamtaare Pulaar Muritani e gardagol Bookar Aamadu Bah
– Nulal ɗimmal ngal ummorii ko e Fedde Yiɗɓe Njaay Saydu Aamadu, Gelongal Fuuta e gardagol Kajjaa Hammadi Jeey, taan Ngabu e Liwoogu e Anakunndaa Bah, caamaaba maayo to Horndolde. Ɓe mbiyi : «caggal calminaali e koofnaali dowrowi, hay so min tawaaka e nder dental ngal to bannge limoore, emin tawni ɓerɗe amen e anniyaaji amen lobbi feewde e maggal. Yo Geno rewnu ngal laawol, yettina paandaale, woto seyɗaane e haaside ndañ heen geɗal. To bannge makko, kaŋko gonɗo sabaabu dental ngal, yo Geno rokku mo geɗe tati, fandinana mo ɗe :
– Ɓernde waɗde e duumaade e waɗde ko naftata leñol
– Ngalu payreteengu heen
– Cellal duumingal deenowal ɓernde ndee e ngalu nguu».
Ko wonaa ɗuum koo banndiraaɓe, mo yetti Geno, yo duwano sabaabu. E innde men e inɗe sababuuji gumminɗi en ɗii, en nduwiima duwaaw keeriiɗo feewde e oo ɗoo gorko biyeteeɗo Alhajji Aali Malal Jallo.
Ko Aali Malal Jallo woni sabaabu ngal ɗoo pottital mbele Fulɓe ina njiyondira, njeewtida, nganndondira, ngittaa cugge e niɓɓe gonnooɗe hakkunde mumen. Alhajji Aali Malal Jallo waɗii ɗum ko wonaa ngol ɗoo tan sabu o waɗiino hono nii kadi hakkunde Fuuta e Firdu walla Fuladu mbele Pullo fof ɗo waawi wonde ina annda wonde so reedu Pullo seekaama ko Pullo tan tawetee toon wonaa goɗɗo. Alhajji Aali Malal Jallo waɗii rajo e tele ɗo Fulɓe ndakmittoo tawa ooyaaka, laŋkaaka.
Alhajji Aali Malal Jallo mahii Jehreeji, diidii jumaaji e jamaaji, wallii miskineeɓe.
Alhajji Aali Malal Jallo, leñol ngol fof duwaniima ma, ina nduwano maa e ɗee ñaam-golluuje tiiɗɗe ɗe mbaɗ-ɗaa, ɗe mbaɗataa tawi ko ɓamtooje faggudu, pinal e ɗemngal !
Banndiraaɓe, so won e men wiyooɓe leñol ngol ko jaasngol, jeddi ngalaa wonde engol waɗi jaasɓe, kono paamen so won leliiɓe, luliiɓe no janaale won dadiiɓe dariiɓe no jullaaje. Alhajji Aali Malal Jallo jeyaa ko e ɓeen dadiiɓe dariiɓe. Ina laaɓi hay so o hawraani e jamaanu jaambareeɓe leñol haŋki wayɓe no Silaamaka Yero Eero Daande, Yero Maama Galo, Sheex Sileymaani Baal en, Abdul Qaadiri Kan en walla e jamaanu Sayku Umaar Taal en, won ko o waɗani yonta mo o hawri oo ko taariik ina teskoo e njuuteendi nguurndam.
Alhajji Aali Malal Jallo yo Geno reene, reinan maa, yo Geno hisne, hisnan maa. Woto gaño dañ e maa geɗal !
Banndiraaɓe, en kesɗitinii njettoor men feewde e ɓeen wonɓe sabaabu garal men ɗoo e Ndakaaru sabu en mbekkaani mehru. En njiyii, en nanii, en njanngii, en paamii, en paggiima maa en nawtu so Geno ñaawii.
Gelongal Fuuta