Duuɓi jeegom caggal sankaare jinnaaɗo men, mawɗo men, ceerno men Yero Dooro Mammadu Paate Jaari, ngenndiyanke mo ɓernde mum waɗaani sereendu, harbiyanke kuɓɓudo, diiniyanke ceniiɗo, aadiyanke dowrowo. En njilloyiima Lummbol Sammba Abdul to diiwaan Ferlo Senegaal e cakkital Fedde Ɓamtaare Pulaar Muritani.
Fayndaare men ko waɗde fotde hakkunde guurɗo coftuɗo mo nehaande gonɗi mum ronki ɓeeɓde faade e birniiɗo mo maayaani walla jahɗo mo yahdaani e hakke leñol.
Fayndaare men ko yoɓde ñamaande so juuroyaade lelnde (qabri) Yero Dooro Jallo. Mammadu Sammba Joop lollirɗo Murtudo wiyi leñol wonataa haaside kono neɗɗo ena wona haaside gubboowo neema. Fedde Ɓamtaare Pulaar Muritani e arɗorde mum ena ngoongɗini Yero Dooro Jallo e darnde mum. Tabital Pulaagu e denndaangal pelle pine dillooje hannde e nder leydi Muritani, ngenndiyankooɓe teelduɓe haa e yimɓe jaambureeɓe, yahooɓe haajuuji mum en kumpaaka ko wonnoo darnde oo ɗoo gorko biyeteeɗo Yero Dooro Mammadu Paate Jaari.
Fulɓe ena mbiyatnoo wonde aññeere yoɓataa diminna kono ena laabi en, hannde, wonde aññeere, hay so yoɓataa diminna, ena hebla уоɓоyoоɓе diminna janngo. Gaññeeje wayɓe no Yero Dooro Jallo, Tabsiiru Jiggo, Teen Yuusuf Gey, Doktoor Umaar Bah, Doktoor Umaar Kan, Aamadu Maalik Gay, Mammadu Sammba Joop, Alhajji Tijjaani Aan, Mustafa Booli Kan e Umaar Bah Mboyna ko gaññeeje keblooje ngenndiyankooɓe rontooɓe janngo araaraay wolde ngenndi.
Njillu men e Lummbol Sammba Abdul waɗi ko ñalnde 8 juko (ut) 2012. E ballondiral e Fedde Ɓamtaare Pulaar Muritani, musiɗɗo Mammadu Alasan Bah gardiiɗo ARP/TP Senegaal е musidɓe wuurdaabe, renndaaɓe nguurndam wayɓe no Abuu Saydu Aamadu Jallo mo Fonndu, Isaaga Jallo, gorko Seyyeen Wuro Moolo, Ceerno Alasan Kaalidu Bah mo Taagu Talla, Saalif Jah mo Luggere-Pooli Boɗeeji e Jaalo Sammba Sek mo Waali Jantaŋ. Njillu men he Lummbol dañii ruttorde mawnde to bannge teskuya nde ɓooygol jaamaanu waawaa momtude. Eɗen njetta ɓe, eɗen njaara ɓe. Ko kamɓe cemmbini en e kala fannu haa njillu nguu dañi laataade. Yo Geno yob ɓe moƴƴere. Ko ñalnde 7 juko, nde mbayni-ɗen Jiinge, en ndewii Ngijilon, Wuro Soogi kono mbaaltoy-ɗen wuro men Cempen to diiwaan Damga Senegaal… ngårtu-ɗen e Wuro Soogi, kirndan-ɗen gaaraas. (…)
E kaawisi Alla, senegaalnaaɓe ena njalatnoo muritaninaaɓe to bannge jolngo otooji kono e oo ɗoo gaaraas Ferlo, en njiyii ɗoon ko fooli Amar e gelooɗi mum. Toyotaa mo njahno-ɗen oo, jolni ko yimɓe 27 ko jiidaa e wonɓe to hoore too : woodi tan ko nanngitaade walla teɓɓitaade. Njaltu-ɗen gaaraas, njaltid-ɗen e mollol cuurki e punndi e sekkaango masiŋ nayeejo, tampuɗo nattitɗo waawde. Naat-ɗen e saŋre kojole, cane e gelooɗe, leydi eere, e badde, ɓowde, dara ɓowde e boɓore. Eɗen ndaara bane, diinaale e commbe, sahaa fof mbamuuji jaawle e gerle pelta, dooɓe e kakurleeje putta. So oto dartiima, o ndaarii leydi, aɗa yiya heen cawaaje lelli eе koyɗe jeelli kese pul, ɗe maaytaani. Laaɓii won ko heddii hannde e Ferlo ko heddaaki e nokkuuji keddiiɗi ɗii.
Caggal nde njaltu-ɗen e Soogi e dinndeeje, ñaaruwal e kelewaaje, mbirti-ɗen Siñcaan Ɓoggel, Dañcaadi, Dennduɗi e Pattuki, ngardoy-ɗen Lammbaango ko dow. Ngoon wuro, Yero Dooro jannginiino ɗoon Ɓuraana.
Naange ena daaydaayna, punndíjawdi njofoori ena iirtondira e kaɗooje naange mutoowe, eɗen naata e Lummbol Sammba Abdul, wuro Sihsihbe. Demmba Dooro e ɓesngu mum njabbiien, calminien salminaango teddungo, mbismii en bismaango fayngo, teddini en. Demmbа Dooro ko mawni mum Yero Dooro. Ko kamɓe ndewondiri. En njiyondiriino e makko e maayde Yero Dooro ndee to Ndakaaru. Oon sahaa o ummorinoo ko leydi Farayse.
Ciftinen wonde Yero Dooro (…) ruttitinoo e joom mum ko ñalnde dewo 5 lewru mbooy hitaande 2006. Ñalnde heen, arɗorde Fedde Ɓamtaare Pulaar Muritani noddi batu yoga e pelle pine gonnooɗe e Nuwaasot, laamorgo leydi Muritani haa e yimɓe teelduɓe, teskinɓe, teskoraaɓe to bannge giɗli mumen e leñol ngam eɓɓude laawol genayse feewde Ndakaaru.
En ngartii e Lummbol Ko ñalnde 8 ngarno-ɗen. Oon sahaa hawrunoo ko e kumtaaje sabu ko e koorka wonanoo. Weeti ñalli 9, Demmba Dooro nawi en to genaale Lummbol. Genaale ɗee ngoniri ko bannge worgo wuro ngoo. Eɗe ndeestii wuro ngoo seeɗa. Ɗe ngoni ko e daande caanngol mawngol, gawde mawɗe, koyle maamaaje e ndiyam keewɗam. Janaale galle oo ngondi ɗo gootel. En tawii ɗoon janaale 4 :
- yanaande Dooro Kurɓoowo, baaba mum Yero Dooro
- yanaande Sammba Dooro, mawni mum Yero Dooro
- Yanaande Paate Dooro, miñi mum Yero Dooro
- e yanaande Yero Dooro, mo ngar-ɗen juuraade oo.
Njooɗi-ɗen, cati-ɗen janaale ɗee, duwaaw sakkitaa, neldu-ɗen ɓe duwaaw, kamɓe e denndaangal maayɓe juulɓe. Caggal nde ngummiti-ɗen to baamuule, Demmba Dooro naatni en ko e nder galleeji hoɗdiiɓe ngam juuraade. Do naat-ɗen fof, o waɗa ganndondiral hakkunde men e ɓeen, o haalana ɓe kadi ko woni sabaabu njillu men e Lummbol. O anndini en kadi wonde ko hoɗi ɗoon koo fof ko enɗam kadi ɓe njeyaa kamɓe ko to wiyetee Teekengel. E wiyde makko, kanko Demmba Dooro, ko Paate Jaari, baaba mum Mammadu Paate Jaari, taani mum Dooro Mammadu Paate Jaari sosi wuro Teekengel ngoo. Addi ɓe ɗoon e Lummbol Sammba Abdul ko ɓadtitaade mbalka yaraano jawdi.
Nde naattu-ɗen galle, o noddi ɓesngu nguu fof, o hollondiri en e mum, o rokki en gooto fof innde mum num e yettoode, o wasiyii ko tiiɗi to bannge jokkondiral e jokkugol darnde Yero Dooro. O ƴetti ngenndiyankooɓe Senegaal e Muritani, caggal nde o rutti duwaaw feewde e Muritaninaaɓe. O anndini kadi ɓesngu makko njooɗiingu nguu wonde oo ɗoo garɗo e maɓɓe hannde (garɗo oo ko enen o joofotoo) araani tan e innde Muritani, araani tan e innde Senegaal, kono lomtii e ko koyɗe e ɗemngal denndaangal ngenndiyanke ɗo waawi wonde e nder winndere ndee….
O haalani en daartol diiwaan oo. O holli en wonde so tawii yaajeende ena woodnoo, en njilloytono nokkuuji keewɗi ko wayi no Raneeru, Madiina Aamadu Sammba Poolel (wuro Aamadu Sammba Poolel), Ɓowde Ndayaar, ɗo Aamadu sammba Poolel waɗdunoo e Fari Saabu, Teekengel, ɗo ɓe ndawi ɗoo, Gase Dooro wuro Meselal Leñol lollirɗo Sammba Bookar Bah e wuro Lammbaango. So yaajeende ena woodnoo, o hollatno en dingire ɗo golwole dowlude mbaɗatnoo haa e nokkuuji ɗo jaambareeɓe mawɓe lelii.
Ferlo ko diiwaan galduɗo to bannge daartol e coñce, nde tawnoo ko heewi waɗii ɗoon kono kadi galle Yero en oo ne ko kaawniiɗo saɗne. Kala fannu mo ndaardu-ɗaa mo, cikkataa ko toon tan o yahri. Omo mari ganndal jaajngal to bannge gannde donaaɗe hanki fulɓe. En tawaani ɗoon safrotooɓe kono safrotooɓe tawii en ɗoon. Galle oo ena safra daawɗe, henndu, soynabu, danewel, caɗeele leeso, ekn…
Hiiri, Aamadu Demmbą Dooro tintini rajo Raneeru garal men e nder diiwaan hee. Rajo ngoo bismii en, udditani en yeewterende 45 hojom. Ender yeewtere ndee, en kaalii heen golle Yero Dooro, ñaam-golluuje tiiɗɗe ɗe o waɗani muritaninaaɓe, cakkitori-ɗen ko waɗde eeraango feewde e ɓesngu diiwaan oo nde waɗanta mo ñalawma walla ñalɗi teskinɗi tawa kewu nguu renndinta ko Senegaal e Muritani fof. Weeti, mbayni-ɗen Demmba Dooro e ɓesngu mum, paytu-ɗen Muritani.
Gelongal Fuuta lollirɗo Njaay Saydu Aamadu
