Hoorde balɗe tati timmuɗe ina waawi wuurtinde paɗɗorɗe ɓalndu fof E wiyde annduɓe wiɗtooɓe wonɓe to Duɗal Jaaɓi-haaɗtirde Karolin Worgo (Dental Dowlaaji Amerik), « hoorde balɗe tati timmuɗe ina waawi wuurtinde paɗɗorɗe ɓalndu fof ». Ɗum woni, e no ɓe mbiyri “heyɗinde” ɓalndu 72 waktu (balɗe tati deggondirɗe) ina addana celule boofe (walla selilaaji boofi : cellules souches) fuɗɗitaade feewnude biige daneeje (globules blancs).
Ɗumɗoo ina wallita ɓalli nayeeɓe waawde haɓtaade mborosaaji e ñawbuuli, sibu neɗɗo mawnat tan kattanɗe ɓalndu mum to bannge dartagol ñawbuuli ina ustoo. Ko noon kadi wonande yimɓe ɓe paddorɗe ɓalli mum en mboni, ko wayi no wonduɓe e Sida, e yeru.
Ɗum haaɗaani ɗoon tan, e wiyde maɓɓe : « kabaaru belɗo goɗɗo oo, ko so neɗɗo hoorii, ɓalndu mum yondintaako tan e feewnude biige daneeje kese. So neɗɗo hoorii, ɓalndu mum seertat e denndaangal celule maayɗe walla bonɗe walla nayeeje no feewi ». Ɗum firti ko ɓalndu ina « lawƴoo » walla ina lootoo kala ko maayi walla ko naywi ko wonnoo e nder mum, no lekki demminaare seertirta e baramlefi maayɗi walla nasliiɗi nii, wilta baramlefi kesi nii.
E no Porfeseer Valter Longo wiyri « kala hoorannde, puɗtugol ɗee biige daneeje ina wuurtina tippudi paddorɗe ». « So aɗa maaya heege, ɓalndu maa wonata ko e etaade wowaade semmbe, e nder ɗuum, feere ɓurnde ɓadaade ɗum ko ñaamtaade celule keewɗe paddorɗe nattuɗe nafde, ko wayi no celule ñawɗe walla bonɗe ». Kono e oo sahaa ɓe ngoni ko e waɗde jarribooji goɗɗi hade maɓɓe waɗtude wasiyaade nayeeɓe ñawɓe Sida koorka, sibu koorka maɓɓe ina ɗaɓɓi ndeenka.
Ƴoogirde : topsante.com Tesko : kabaaru oo bayyinaa ko hedde 12 suwee 2014 e tiitoonde : « 3 jours de jeûne permettent de régénérer le système immunitaire ».
Celule (Cellule) Selulere (toɓɓere) woni « taƴre » ɓurnde famɗude waawnde gollaade e yeñde wonnde e kala ko sooraa fittaandu (wirisaaji ngalaa heen).
No paamirten, ɓoccoonde debbo e kañtulol gorko ko kam en ndentata ngonta toɓɓere (selulere). Ina wayi no ko ndeen toɓɓere wonata e sowaade haa wonta kette, ɗeen kette ngonta terɗe e fawaade e golle heen toɓɓere kala halfinaa.
Selulere kala ko kullel guurngel e nder terɗe keewcelule (baɗɗe celule keewɗe), guurngel bannge mum, kono jokkondirngel e celule goɗɗe tergal woni ngal.
Ɓalndu neɗɗo kellifaaɗo ina waɗa ko ina tolnoo e 1014 selulere. Kono bateriiji gonɗi e ɓalndu neɗɗo ina cowoo ɗum laabi sappo, woni keeweendi majji ko hedde 1015 , tawi ko ɓuri heen heewde ngoni ko e dolirgol (hunuko – goddol – kuuse – tekteki). Ko ɓuri heewde e celule ɓalndu aadee mawneeki mum en ko hedde mikoromeeteruuji sappo. Mikoromeeteer woni meeteer peccaaɗo laabi miliyoŋ. Ko nii winndirtee µm.
1 µm = 0,000 001 m
Bookara Aamadu Bah
