E tuugnaade e haala haralleeɓe ko fayti e kisal nguura, caɗeele nguura mawɗe, e hono mum meeɗaa yiyeede ɗo, ina mbaawi heɓtaade leydi ndi e ndee ɗoo hitaande 2008. Muritani noon ina wondi e yowitaare mawnde to oon bannge, sibu, ko maa sooda caggal leydi ko ina ɓura 70% e ko geɗe mum nguura; ndaa hikka, ɗeen geɗe nguura ina ŋakki e nder winndere ndee kala. Kaa ɗoo haala noon addii faayre mawnde. Ngol ɗoo laawol noon, mawɗo leydi ndi etiima arditaade, noosii huunde e kuule ɗe laamu Muritani ƴetti ngam ustude batte ɓeydagol cogguuli geɗe nguura.
Eɗen ciftora e balɗe ɓennue ɗe tan, pelɓondire muusɗe mbaɗii ɗo Ndakaaru ɗo sabu caɗeele nguura e ɓeydagol coodguuli. E nder konngol makko, kanko hooreejo leydi ndi, hono Siidi wul Seek Abdallaahi, o hollitii ko idii fof wonde Aduna oo kala ina wondi e oo ɗoo sahaa e caɗeele ɓeydagol ɓurtungol coodguuli won ɗeen geɗe, haa teeŋti noon e nguura e petroŋ. O hokki yeruuji : « kiloo maaro jaratnoo ɗo ko 109 mbuuɗu, jooni o jarata ɗo ko 195 mbuuɗu ». « hono ɓeydagol coodgu bayngol nii ina teskaa wonande gemhe.
O siftini wonde, e lewru noowammbar ɓennundu ndu won kuule laamu ngu ƴettunoo kadi ngam newnude nguurndam yimɓe ɓe. « Ɗum fof e wayde noon, sabu ŋakkeende nguura e winndere ndee hikka, coodguuli ko ko ɓeydii. Ɗum noon alaa e sago peeje cakkee, mbele yimɓe e ina mbaasa tinde ɗum no feewi. Ko ɗum addani laamu ngu hollitde parlemaa o tuugnorgal keñorangal, potngal tabitineede jooni jooni. Njaru ngaal ɗoon tuugnorgal ko 28 miliyaar e teemedere miliyoŋ ugiyya. Ɗum jiidaa e miliyaaruuji 8 e 712 miliyoŋ eɓɓanooɗi e doosgal ngalu 2008 (loi des finances 2008) ». Fayndaare ngaloo tuugnorgal ko :
- hokkude ɓurɓe waasde ɓe ballal ;
- gaddaade goodgol nguura duumingol kam e deŋgol coodguuli ;
- sosde golle e waɗde golle jeñtinooje ngalu ;
- ɓeydude njeña nguura. Yantude e mum, maa laamu ngu daro mbele coodguuli ndiyam e jayngol e gaas ina mbaasa ɓeydaade : maa laamu yaltin miliyaaruuji joy e feccere ngam ɗum ɗoon.
Ngam kadi ɓeydude kattanɗe yimɓe coodgol, maa njoɓeele gollootooɓe e laamu e paasiyoŋaaji ɓeyde hakke 10%, tuggude 1 sulyee 2008. yantude e ɗuum, kattanɗe somuya SONIMEX maa ɓeyde. Maaro maa nattu yoɓde duwaañ. Coodgu gemha fotata e nder leydi ndii kala, saak gemha yeyetee ko fayi arde, ko 5 000 mbuuɗu tan e nder jeeyirɗe laamu jogori sompude e nder leydi ndii no diidorinoo. Ko noon ne wonande nguura jawdi, coodgu mum ɓurataa hankadi 4 000 mb e nder bankeeji sereyaal (faabi gaweeje) gure dowri. Kala wuro waɗngo ko ina ɓura 100 neɗɗo, maa mahane banke sereyaal. Maa bitikaaji denndaaɗi uddite e nokkuuji ɗo baasal ɓuri heewde e nder laamorɗe diiwanuuji ɗi e departemaaji ɗi, tawa ina ndokkee ko yonata e gemha e nguura jawdi. Ina wayi no ko ɗum woni ko ɓuri teeŋtude e kuule ɗe laamu ngu ƴetti ngam hoybinde nguurndam yimɓe ɓe.
Bookara A. Bah


