Ardorde ndema leydi Muritani ina wondi e haaju mawɗo e ɗiiɗoo lebbi : peeñgol baaɓatti e diiwaan Barakna, Tararsa e Gorgol. Ko ɗum tagi kippuuji tati hare baaɓatti e kippu hare colli Roñotooɗi neldaama Tararsa. Kippuuji ɗiɗi neldaama Gorgol, kippu gooto yahii Barakna. Ɗiiɗoo kippuuji kala njogori gollaade ko e nder nokkuuji ndema ilneteeka. Ardorde ndema woni ko e ƴeewde feere no dañiri laaɗe diwooje, sibu ko kam ɓuri waawde haɓde e oo bone manna. Ɓe kollitii wonde ina jeyaa e ko haɗi golle ɗe yuumtude no moƴƴi, Rakkeende gollondiral hakkunde sarwisaaji toppitiiɗi ɗum ɗi to Muritani e to Senegaal. Ina wayi no, nde tawnoo baaɓatti e colli ngalaa ɗo njeyaa, ko maa doole njahda nde hare nde waawa baatinde.
Ko pot-ɗen anndude e baɓatti : Diwooji (Baɓatti) (schistocerca gregaria) jeyaa ko e fannuuji teRke. Kala yonta ina sowoo laabi 100 haa 200 yonta jibinɗo ɗum o. So rewii haa ɓiɗɓe ɓe toccinaama, ɓe mbaawii diwde, ɗi mbaɗata ko lilluɗe lilluɗe ɗe nganndu-ɗaa ɗo henndu wuttiri fof ko toon njahrata, haa kikiiɗe, ɗo nguleeki ustotoo ɗo, ɗi naaytoo, ɗi kuuroo e leydi. ɓitteendi majji (keeweendi) ina wona ko famɗi fof 200 hoowoyre e m2 gooto. So lillungal huuriima e 10 km2 ko miliyaaruuji ɗiɗi (2 000 000 000) mbaɓattu njandata e puɗi ! Eɗen nganndi noon en caftii yiyde ɗo lillungal gootal huurii e capanɗe keewɗe km2.
Mbaɓattu kala ina peesa garamuuji ɗiɗi, tee ina ñaama ko e yerondiri e ɗuum e haako e puɗi maa kobje jaafɗe e ñalawma gooto. So lillungal huuriima e 10 km2, ina waawi ndeke, e kikiiɗe gooto ñaamde 4 000 ton baramlefi leɗɗe, huɗo, pu ɗi ndema, kobje walla copoƴƴi. Hono ɗum ɗo e puɗi ina waawi wuurde 40 000 ñiiwa, 100 000 ngelooba, maa miliyoŋ (1 000 000) aadee e ñalawna no woorunoo.
Subaka janngo mum, so naange fiiɗɗitiina saasde kadi ɗi ndiwa, henndu sogga ɗi, ɗi taƴta capanɗe maa teemedde km, ɗi njuuroo, ɗi ɓamta naayngal niajgi kadi. Njaajeendi e muusgol bonannde ndeɗi mbaawi waɗde, ina ndokka miijo e mawmugol e ngaru peeje ɗe ɗi kaɓtortee. Ko ɓuri heewde, yimɓe keewi tawo ko teskaade nokkuuji majji jibinirɗi, ƴetta abiyoRaaji, pulla e majji puudar, ƴettita kadi otooji mbaɗta noon. So ɗi peeñii e ɗi ndiwndiwna ɗi posnee walla puudareeje mbaɗee e majji, ummoraade e otooji walla gila e abiyonaaji.
