Njuulu jarnugol ko njuulu so tawii hokkere mawnde waɗii haa ko fuɗnoo fof yoorii, yimɓe e jawdi wuro e lakde fof tampii, ngaan saanga yimɓe e amaami wuro fof ngummoo njalta wuro walla ɗo ɓuri lakkitaade, hay sinno ko ɗum Jamaa, ɓe mbaɗa gori e gardogol almaami.
Ɗum juulantee ko darɗe ɗiɗi, kala heen darnde Almaami oo janngata ko udditirde e simoore e peññingol daande dow. Alaa tanaa noon e jokkude njuulu nguu e balɗe keeriiɗe so tawii ɓe keɓaani faabu haa nde ɓe keɓi ɗum fof, beeli e caalli e ɓulli caroo ndiyam.
Njuulu jomnogol
Anndu aan juulɗo, gorko e debbo, so tawii a fellitii waɗde fiyaaku e nder fiyakuuji maa dagiiɗi, ina waɗɗii nde mbaasataa heñaade e kadi, yomno to Alla, ko kañum anndi, ko kañum kadi ɓuri anndude ko moƴƴi e maa e ko boni e maa. Waɗi noon njuulu jomnogol ko njuulu nde neɗɗo dañi sokla, ko wayi no ɗanngal walla dewgal. e ngaan saanga kanko neɗɗo oo, o anniyoto e dow ɗuum ko o yiɗi waɗde ko, o salliginoo caggal laaɓal ɓalndu makko timmungal. So ɗuum ɓennii o yaaɓana jomnogol ngol no islaam yamiri ɗum nih.
Laawol jomnogol noon juulantee ko darɗe ɗiɗi caggal ɗum ɗoon o jannga oo ɗoo duwaaw garɗo e yeewtere Nulaaɗo Alla (JKM), e nder duwaaw o kako neɗɗo o, so o fuujaaki heen etee ɓernde makko ina deeƴi heen maa Alla Toowɗo Jom baawɗe Oo hokku mo sago makko e ko o yiɗi koo. So tawii noon o fuujiima yo o tuuttu e leydi o refta heen kadi laawol ɗiɗmol, so o fuujiima kadi yo o foofto haa dumunna goɗɗo. Firti ko o annoyii ko moƴƴaani e makko kono so o fuujaaki etee ɓernde makko ina deeƴi nde o janngata ɗum ndee, firti ko anniya makko moƴƴii.
Hono Jaanira bun Abdallaahi (wm) wiyi : laatiima nulaaɗo Alla (JKM) ina jannginatnoo min no min njomnortoo e nder fiyakuuji kala so tawii sokla jolanii gooto e amen e nder fiyakuuji aduna, hono no o jannginirta min simoore Khuraana nii. Kanko nulaaɗo Alla o wiyi: so gooto e mon dañii sokla yo o juul darɗe ɗiɗi ɗe ngonaa farilla, o wiya : Alla miin dey miɗo yomnoro maa e ganndal maa, miɗo wallikinoo e kattanɗe maa, miɗo naamndo maa e ɓure teddungal maa, e tigi ko Aan hattani miin mi hattanaani, ko aan anndi miin mi anndaa, ko Aan anndinta ko wirnii. Alla tigi so A laatiima aɗa anndi oo ɗoo fiyaaku ɓuri moƴƴude wonande mi e fiyaaku am e nder diine am e nguurndam am e gaa fiyaaku am e lajal mum, hoddir ɗum wonande mi, newnanaa kam ɗum, rewti nafiraa kam ɗum nder heen.
So a laatiima aɗa anndi tigi oo ɗoo fiyaaku ko ɗum bone wonande mi e nder diine am e nguurndam am gaa fiyaaku am e lajal mum, ruttin ɗum gaa am, e ruttu am gaa majjum. e hoddir wonande mi ko moƴƴi kala ɗo laatii rewti njiɗnaa mi ɗum. (kaalaa sokla maa)
Naniraa ɗum ko Bukaariyyu, Abuu daawuud, Termisiyu, e Nisaa’iiyyu.
JEERTINGOL KIMMUNGOL
Waktuuji kaɗaaɗi juulde heen naaflugol ɗiin ngoni ɗiiɗoo:
- caggal njuulu Takkusaan
- caggal nde weetndooga ƴellitii e peeñgol naange.
- e nder yeewtere imaam ñalngu mawnde, kono ina juulee calmingol jamaa.
- so waktu yettiima njuulu darnaama.
- caggal nde waktu baɗɗiiɗo o ɓennii.
RENNDINDE JUULƊEELE ƊIƊI
Renndinde juulɗeele ɗiɗi juulda ɗum en laawol gootol. Ɗee juulɗeele noon ko ɗe ɗiɗi: tiisubaar e takkusaan ndenndata, futuro e geeƴe ndennda (yeru ɓeen fotɓe waɗde ɗuum ɓe ko ɓee ɗoo):
a) oon ɗanniiɗo e laawol juutngol les haa tiisubaar tawa mo heen o dañaani no juuliri o fada haa takkusaan ɓadoo o juula waktu tiisubaar oo, o fawa heen takkusaan e waktu mum. Futuro kañum ne ko noon so mboɗeeri mum wirniima tan, waktu mum ɓennii hankdi. Ina waawi renndineede e geeƴe, e fuɗɗoraade juulde futuro ngoo, so haljitii fawa heen geeƴe.
b) E nder fiyaaku toɓo ngo anndaaka ɗo haaɗata, ɗuum kadi so tawii ko ñalawma haa waktu tiisubaar yontii yimɓe juulii toɓo ina jokki dartaaki, so Almaami o faamii ngoo ɗoo toɓo yawataa dartaade, omo waawi yamirde yimɓe ɓee yo pad seeɗa haa timma, noddinoowo noddina, ɓe njuula tiisubaar oo, ɓe pawa heen takkusaan oo e waktu mum.
Jibriil Muusaa Joop
