K o leyɗe mbaylaandi ƴellitiiɗe ɗee, sibu ina anndaa ɗum ardi ko mbaylaandi. E nder heen, Siin (e duuɓi cakkitiiɗi ɗii) Amerik, Dental Orop, Inndo, Riisi, Japon keedi yeeso fof. Kono so artii e hiisaade ko neɗɗo leydi fof wukkitta e gaas karboneejo, ko Ameriknaaɓe keedi yeeso (19,1 ton hitaande kala), rewi heen ko Ostarilinaaɓe (18,7 ton hitaande kala), e Kanadaanaaɓe (17,3 ton hitaande kala) e Sawuudnaaɓe (14,7 ton hitaande kala). Ko noon kadi leyɗe hirnaange ɓuri heewde ko ngukkiti gaas karbonik gila ɗum fuɗɗii feewde hannde. Kono ɓuri tinde batte ɓeydagol nguleeki weeyo fof ko leyɗe pamare doole (yoorooji, ile ɓurtuɗe, mobbooji ekn…), haa arti noon e leyɗe duundeeje (Etats insulaires).
Ndeke eɗen mbaawi wiyde ko leyɗe ƴellitiiɗe ɗee lori leyɗe baasɗe ɗee, yanti heen ko kañje kadi ɓuri hattande haɓde e ɓeydagol nguleeki ngol. Ɗum noon ko kañje poti ɓurde heewde ko ndifii hay so tawii ɗe njiɗaa nande ɗuum, tee aɗe teeɗanoo yo leyɗe hakkundeeje ɗee (Siin, Beresiil ekn..) yo njeye e leyɗe ballitooje tokoose ɗee kaalis.
Bookara Aamadu Bah
