Ko goonga nii, musiiba ɗemngal ko waasde janngeede, kono noon kadi naattinde heen ko alaa heen, ko musiiba ɗimmo. Hay so tawii goomuuji keeriiɗi, kalfinaadi naattinde he PULAAR ko hesɗi, walla yaltinde heen ko hatojinaaka ngoodaani. He nder winndannde mon (Clefs pour lire le pulaar), oɗon ngaddi heen geɗe, ɗe mbeemnii heewɗe. Sabu ngaddu-ɗon ko alkule ɗe ngalaa he pulaar, ngam wallitde ɓe ngonaa fulɓe, haa mbaawa janngude woon he konnguɗi, hono no mbiyru-ɗon ni. Alkule ɗeen ko (Q-Z-X-V). (V), waawaa lomtaade (Ɓ) he konngol(Ɓokki), wiyee (vokki). Ko noon ne (Ɗ) e (Z).. (zizi) waawaa lomtaade (ɗiɗi). (X) waawa lomtaade (Ƴ), (ƴiyal), wiyee (xiyal) ekn… Yeru fiyretee ko haa ɓallina, kono wanaa haa woɗɗina. Ɓuri bonde fof ko ɗo binndoowo o wiyi ɗo (ƴellitde nyaanyooru), taw o wiyaani (ƴellitde ñaañooru). Mande ɗee alkule naatti he fulfulde!? Sabu ɗo kam ko fulɓe kaaldetee !!
He nder tonngoode 40 (F.7 marse 2007) mbiy-ɗon: “mbifee haa lewlewta, garɗo fof itoo heen”, kono so tawii leɗɗe ko kecce, ko cuurki ittata en ɗoon. Ko ɓuri raɓɓiɗde ko, ɗo he Kayhayɗi kam, daande ko wootere : ɗum kay ko musiiba !! Ɗum dee moyyaani he ɗemngal..!! Hay ko fuɗɗinoo dañeede nani bonnee !! Ɓe dee mballaani !! Yo winndooɓe ɓee ƴeewto ko mbinndata ko !! ekn.
Caw Usmaan to Kayhaɗi
Tesko : Teskuya Musiɗɗo Caw gadano oo ina woodi, kono ko juumre woni ɗoon. E min ñagoo denndaangal janngiyankooɓe Fooyre Ɓamtaare nde njaafotoo min. Ko ɗum ɗoo addi juumre ndee : so aɗa winnda alkule Pulaar ɗee he ordinateer, ko ɗeeɗoo alkule tolnondiri e kalawiyee (clavier) : Z/z tolnondiri ko e Ɗ/ɗ ; V/v tolnondiri ko e Ɓ/ɓ ; X/x tolnondiri ko e Ƴ/ƴ ; Q/q tolnondiri ko e Ŋ/ŋ. Nii woni, e yeru, so aɗa yiɗi feeñninde ɓ, ko v tappataa ekn. Caggal ɗum mbaɗtoyaa fof e alkule (polices) Pulaar. Min ngoppiri ɗum tan ko hono no mbinndir-ɗaa ɓataake maa oo nii, sibu ko kañje ɗe njooɓti-ɗaa ɗee kuutori-ɗaa aan e hooyre ma ???!!! Jooni noon, min njejjit waɗtude winndannde ndee e alkule Pulaar, ko ɗum tagi kala ɗo fotnoo wonde /ɗ/ yalti ɗoon ko /z/ ekn…
Wonande teskuya ɗiɗmo oo, nganndaa noon alkule Z, Q, V, X ngonaa kese he Pulaar, sibu ɗe njeyaa ko e gadiiɗe huutoreede e binndol mum, ɗe mbiyetee ko alkule Keer, haa hannde nii won huutortooɓe ɗe. Anniya amen kay wonataa bonnude… « Mo taaɓaaki noon fergittaako ».
Teskuya tataɓo oo ko hakkunde ny e ñ : seydi Caw, ñ ko Senegaal e Muritani tan kuutortoo ɗum, ny woni alkulal ngal UNESCO heptini e ngal leyɗeele keddiiɗe ɗee fof kuutortoo. E nder “Clefs pour lire le Pulaar” maa musiɗɗo Aamadu Umar Jah artoy heen.
Teskuya nayaɓo : Ko ngoonga kadi min mbiyii « mbifee haa lewlewta, garɗo kala itoo heen »; musiɗɗo Caw, min cikkaani so leɗɗe kecce ina lewlewta, wonaa ɗe Fuuta ɗee dey ! Kadi min mbiyi tan ko yo on mbif, min mbiyaani yo on nduñtu, sibu leɗɗe kerɗe ɗe cuurkataa ina ngoodaa : sagataaɓe daraniiɓe ɓamtude ɗemngal ngal e jaati ! Seydi Caw, ko nii tigi min njiɗi janngiyankooɓe ɓe mbaɗa, ko ndeen njahraten yeeso.
Bookara A. Bah
