Bubakara Mammadu Sammba Jaadanaa Njaac ko taani mum Ceerno Sammba Jaadana Njaac mo Gawdal Kooɗli. Ko kaŋko yuɓɓini Siyaara baɗanooɗo e nder lewru Abiriil yawtundu ndu, ñalɗi 5 et 6. O jooɗii hannde o ko to saare Ndakaaru. Fooyre Ɓamtaare jokkondirii e makko caggal nde o arti Ndakaaru. Ko ɗum min kaaldi e makko.

Winndannde ɗimmere min podannoo on ko fayti e toɓo e ƴiiwoole e majje e digaali. Ndeeɗoo winndannde memtaama seeɗa ngam ɓeydude ñamri mayre. Ngon-ɗen ko e ndunngu e faggaade...

Ko adii nde kaalaten haala toɓo, eɗen njaafnoo musiɗɓe annduɓe ko fayti e meteyoo (météo), ko nanndi e Umar Abdalla Wele en, Maamuudu Bah en, Alasan Kaaliidu Bah en (Taagutalla) e woɗɓe ɓe en nganndaa tawi ko haralleeɓe majjum … Winndannde ndeeɗoo wallifaa ko e hitaande 1981. Nde yaltiino e tonngoode 5 Fooyre Ɓamtaare (oktoobar, noowammbar, desammbar) e tonngoode 7 (abriil, mee, suwee 1982). Ina wayi no ko en « wultinɓe » winndannde ndee. Ɗum noon ɓe njaafoo en so tawii won ko ñawi heen, ɓe mballa en e sellitinde.

Baawɗe Alla, booti, ko wiyetnoo « hoɗdiiɓe bonɓe », ina mbaawi wontude safaara keewɗo faayiida. Ko ɗum woni ko kippu annduɓe wiɗtooɓe, wonɓe to duɗal jaaɓi-haaɗtirde Nottingham to Angalteer, kabri ñalnde 6 settaambar 2010. Ɓe njiytii ko ina wona molekilaaji jeenay ceertuɗi e nder ngaanndi e ciirte (ciirtol) ɗaɗi-tino booti e teŋke.

Huunde e terɗe yiilirde ngenndiire Fedde Ɓamtaare Pulaar e Muritani ummaniima janngude huutoraade ordinateer. Ina wayi no ɓe puɗɗiima ngoon heblo ñalnde alkamiisa 2 settaambar 2010. Ngalɗoo daawal heblo gadanal joofata ko ñalnde aset 4 settaambar 2010. Ko ɓuri teeŋtude e heblo ngo ko e Pulaar waɗetee.

Yuɓɓo ngo tagopeeje joy (walla 7) ko famɗi fof, taarotooɗe hoodere wootere yiytaama. Habri ɗum ko annduɓe ko fayti e kuule weeyo ñalnde 24 ut 2010.

E wiyde maɓɓe « min njiytii yuɓɓo ɓurngo heewde tagopeeje yiytaango haa e ooɗoo sahaa ». Yuɓɓo naange men waɗi ko tagopeeje jeetati ; yuɓɓo yiytaango ngo ina waɗi tagopeeje jeeɗiɗi, ɗum noon e ngo ɓadtii no feewi ngo men ngo.

 

Diiwaan ɗo ɗum yiyaa ñalnde talaata 24 ut 2010 ɗo, woni ko to Beresiil, to nokku ina wiyee Araçatuba, nokku jooɗiiɗo lebbi tati toɓaaka, ɗum noon gonɗo e yooro nanndungo e yoorooji Saharaa. Duleendu lewlewndu jayngol, ko huunde nde heewaani yiyeede. Ɗum heewi waɗde ko so henndu doolnundu ummiima e weeyo yoorngo no feewi.

 

Fedde Ngenndiije Dentuɗe hollitii wonde ile baɗɗe to Pakistaan ɗe ɓuri heewde bonannde e tsunami baɗnooɗo Geec Inndo (2004) e yerɓo leydi to Pakistaan (2005) e to Hayiti (2010) fof so ndenndinaama. Kono, hannde caɗeele ina ngondaa ngam faabaade Pakistaannaaɓe jaayaaɓe e ɗee ile.

Tagofeere Meerkuur ɓuri tagopeeje ɗe fof ɓadtaade naange.

Ngoɗɗeeki hakkunde meerkuur e naange. Hakkunde Meerkuur e Naange ko 57 910 000 km. Mawneeki. E nder tagopeeje, kayre fof ɓuri famɗude : nde ɓuri lewru mawnude ko seeɗa. Wuddowol mayre ko 2 439 km (wuddowol noon, eɗen nganndi ko ngoɗɗeeki tuggude hakkunde mbeɗu, haa hawngo mbeɗu.

Ñaawoore mum Asakal muddo hoore ko farilla baɗɗiiɗo e kalaa juulɗo, debbo e gorko, suka e mawɗo, dimo e diimaajo, jogiiɗo ko ɓurti nguura mum, hono “deppas” mum, ñande juulde koorka.  Faayiida mum (“hikma” mum) Faayiida gonɗo e yaltinde muddo hoore, hono nafoore mum, ko ɗumɗoo : 

Naange nge njyaten e dow koyemen nge, ko deental keneeli keewɗi (gaasuuji keewɗi): ene tawee heen henndu ndiyameeru (gaas* ndiyameejo) wiyeteendu “hydrogène” e ɗemɗe tuubakooɓe, gaas biyeteeɗo eeliyom*, gaas asot*, gaas ƴulɓe (gaas Karbonik*), gaas nafnuurndam (gaas oksiseen*). Inɗe maantoraaɗe (*), wonaa inɗe fulfulde (wonaa pulal): ko konnguɗi leyɗeele tuubakooɓe, kono ko konnguɗi ganndal, hay gooto jeyaa, yimɓe fof ena mbaawi huutoraade ɗi;

A min ɗistana on ndeeɗoo winndannde yollaanonde ɗoo ñalnde 18 ut 2010. Hawrunoo ko e lewru koorka.  Eɗen nduwaanoo denndaangal juulɓe, haa teeŋti e wanngotooɓe e lowre ndee, cellal mawngal e softeende e kattanɗe hoorde nduu lewru teddundu ! Taree : 

Ɓaawo janngo, (woni ɗoo e duuɓi seeɗa) nguurndam haa cay ! Ɗum dey ɓuri wiyeede « aadee heddoraa ko duuɓi 100 fat ! ». 

Tuggi 23 haa24 suliyee 2010 sifaa Hannki pinal Hannde yilliima e wuro Oolo Oologa e bismaango ADSCO.

Sete o jaɓɓaama jaɓɓungal jooɗngal tuggi guduroŋ fayde wuro. Ummaade guduroŋ to ko otooji ɓe njaɓɓoraa, fayde nder wuro to ko pucci, naatirde  wuro ngo ko yimɓe dariiɓe e mbedda, ɓe na bannge nano, ɓeya ina ngoni bannge ñaamo.

Ɗii duuɓi jawtuɗi winndere ndee kala ina faayani ngonka Leydi men ndii. Ɗum saabiima batuuji winndere e tuugnorɗe e nanondire hakkunde leyɗe : ɗuum woni ko anndiraa ɓeydagol nguleeki weeyo ngol biimtagol cuurkiiji gaas karbonik kam e bonnugol dunli ekn caabii. Yimɓe njeertinaama ko ɓooyi, ɗee geɗe ina mbaawi saabaade « kawjugol ngonka weeyo », woni yimɓe mbaɗta yiyde toɓooli ɓurtuɗi e nokkuuji olnooɗi, walla yooro e nokkuuji leppunooɗi …

 

Ñalnde 5 ut, hooreejo leydi ndi hono Muhammed wul Abdel Asiis, waɗii yeewtere mawnde to Galle Mooɓondire (Palais des Congrès) ngam mawninde toɗɗegol mum e gardagol leydi ndi. E nder ɗuum o heɓii jaabtaade naamne huunde e jaayndiyankooɓe. O fuɗɗorii ko wiyde “nii rawane, ñalnde 5 ut 2009 ƴettu-mi golle hooreyaagal leydi ndi, caggal woote juɓɓinanooɗe ñalnde 18 sulyee 2009”.

Hitaande kala aksidaaji ɗaɗngaanndiiji ina njooɓoo yimɓe heewɓe. E leydi men he, alaa e men mo waasraani noon horeeru mum, maa sehil mum … Heedi wonde tan ko maayde peral : neɗɗo ina yahatnoo tan haa yana ; walla ina haalatnoo tan haa hawra e joomum mum ekn …  KO sabu nguuɗoo ñawu hulɓinaade addani ngu waɗaneede ñalawma no woorunoo, tawi ko haala maggu tan haaletee heen, nguun âlngu woni 29 oktoobar garoowo o.

Hankadi, kala Senegaalnaajo jogiiɗo ordinateer e internet ina waawi winndondirde e cinndel (telefoŋ portaabal) mesasuuji daɓɓi, ko anndiraa SMS (Short message service). Ko ñalnde altine 26 sulyee 2010 Google hurmbiti ooɗoo sarwiis keso wonande Senegaal. O wiyetee ko Gmail sms. Ɗum noon, Senegaalnaaɓe kala huutortooɓe ooɗoo Gmail sms (neldirgel ɓatakeeji Google)

 

Batu 18ɓu jowitiingu e Sida jooɗiima to wuro ina wiyee Vienne to leydi Otris, tuggi  18 haa 23 sulyee 2010 . Udditi ngu ko Kuuɓal Fedde Ngenndiije Dentuɗe e hoore mum, hono Ban Ki Moon. Ko ina wona 20 000 neɗɗo ina tawtoraa : karalleeɓe cellal, wiɗtooɓe, jeyaaɓe e pelle, wonduɓe e rafi o ekn …

Kayre ɓuri koode ganndaaɗe ɗee kala teddude to woɗɗi. Annduɓe ko fayti e kuule kammu (astoronomi) ceediima e lonngorɗe mum en ɓooɗde gaas mawnde, fooynunde (leernde) no feewi, e nder ruulngo wiyeteengo Tarentule. Ina sikkaa hono mayre e teddude meeɗaa yiyeede. Ɓe kuutorii ko lonngorɗe teleskop Ƴeewirde Orop worgo (ESO), kam e lonngorɗe teleskop biyeteeɗo Hubble.

 

Hol ko addi oo fitina ? Jeyi ndee finnere ko caɗeele kuuraa. Ko ina wona dumunna, gila kawgel fuku winndere ɓenni, Ndakaaru e won e nokkuuji Senegaal ndonkii heɓirde kuraa no haanirta nii, ko ina yaha tan, ina arta ; won ɓe keɓataa kuraa hay waktuuji 5 e ñalawma.