Jokkorde Pelle pinal – renndinnde Fedde Ɓamtaare Pulaar he Muritani (FƁPM), e Fedde Ɓamtaare Ɗemngal e Pinal Sooninke (AMPLCS) e Fedde Ɓamtaare Ɗemngal Wolof (APROLAWO) – ine wondi e ngoƴa mawka sabu yeewtere faatunde e darnde ɗemɗe he Muritani.
Waɗi noon, ko won ɗiin miijooji e hujjaaji kaaleteeɗi ine mbaawi bonnande hakkeeji pinal e ɗemngal Muritaninaaɓe heewɓe. Aɗi mbaawi ɓeydaade leefnude mahondiral renndo, nder leydi nganndiraandi keewal ɗemɗe e pine.
Yanti heen, ɗiin miijooji keertinooji ine luulndii yiyannde Doosgal leydi Muritani kam e nanondire hakkunde leyɗe ɗe Muritani jeyaa, haa arti noon e :
- Nanondiral UNESCO ngal 2005, paatungal e ndeenka e ɓamtugol keewal pine, baawnowal dowlaaji ɗii wallitde keewal ɗemɗe, e gaddaade kuutoragol ɗemɗe dente ɗee nder jaŋde e jaayɗe e njuɓɓudi laamu ;
- Piɓondiral hakkunde leyɗe paatungal e hakkeeji siwil e politik (kuulal 27), keɓtinanngal demɗe dente ɗee kala hakke « huutoraade ɗemɗe mum en keeriiɗe » ;
- Doosgal Afrik paatungal e hakke aadee e ɓesnguuji (kuulal 17), gaddaniingal leñol kala hakkeeji mum pinal e ɗemngal e ƴellitaare mum en.
Ko ɗee jeewte baawɗe jibinde jilɓooje kaaɓniiɗe ngaddani Jokkorde Pelle Pinal ɗaɓɓude dewgol dawrugol ɗemɗe ngol joñaani hay ɗemngal gootal, tuugingol he keɓtingol potal ɗemɗe ngenndiije ɗee kala, ngam teeŋtinde nuunɗal, e kormondiral, e ndimaagu ndenndaangu. Ɗuum noon laatortoo tan ko he :
- Laawɗinirgol laatingol pulaar e sooninkoore e wolof laawol sariya laaɓtungol, dottowol darnde e lowre e kuutoragol heen ɗemngal kala ;
- Jaajtingol jaawngol jaŋde ɗemɗe ngenndiije nder duɗe laamu tokoose ɗee kala, hono no ɓeto BREDA/UNESCO e hitaande 1984, e ngo Jaagordu jaŋde ngenndi e hitaande 1988, mbagginirnoo ɗum nii. Ɗum ɗoo noon ko geɗal teeŋtungal nder compugol jaŋde moƴƴere, nde joñaani hay gooto, jaŋde nuunɗunde ;
- Ƴellitgol keewal ɗemɗe jahdungol, dokkowol kadi ɗemɗe tumarankooje faayiida – ko wayi no farayseere e engeleere – no ɗemɗe gollorɗe, ɗemɗe janngirɗe, ɗemɗe udditaare he aduna.
Eɗen njenanaa, Muritani waawata mahde ngootaagu ngenndi nduumotoongu tan, ko nde hormii ndimaangu ɗemɗe leƴƴi mum kala. Laawɗinde ɗemɗe ngenndiije ɗee kala, ko heɓtinde potal ɓiyleydaagu Muritaninaaɓe kala.
Ko ɗuum addani Jokkorde Pelle Pinal ɗaɓɓude lelnugol dawrugol ɗemɗe nuunɗungol, ngol joñaani hay ɗemngal gootal, nawrowol yeeso, sibu ko ɗuum tan waawi gaddaade nguurdiigu janngo nduumotoongu, nder deeƴre e mahondiral.
Nuwaasoot, ñalnde 20 mee 2025
Jokkorde Pelle Pinal
