Kilimaa : Aɓe nganndunoo ɗum  ko ɓooyi, aɓe cuuɗi

0
994
Exxon_Knew _sign_on_a_BLM_protest_in_Washington,_DC_(2015)
Exxon_Knew _sign_on_a_BLM_protest_in_Washington,_DC_(2015)

Aɓe nganndunoo ɗum ɓooyi, aɓe cuuɗi. Gila 1977 (duuɓi 45 jooni) haralleeɓe ine ngolloo he nder birooji maɓɓe ko faati e baylagol kilimaa, e ɓeydagol nguleeki weeyo Leydi. Tee gila ndeen, hiisaaji ɗi ɓe mbaɗnoo ɗii ine ŋelɗi no feewi, kadi ganndal maɓɓe heen ine seeɓi no feewi. Ɗumɗoo ko njeñtudi wiɗto saaktaango he nder jaaynde Science ñalnde alarba 11 jolal (saawiyee) 2023. Ɗum noon, duuɓi 45 jooni, oo sosiyatee petroŋ biyeteeɗo ExxonMobil laaɓaa baɗte kuutoragol kuɓɓam ɓarakke, hono kala kuɓɓam keewɗam ƴulɓere (carbone) ummoriiɗam e ñolbugol kulle maayɗe (yimɓe, jawdi, koowooje, puɗi ekn), gubbiiɗe nder leydi ko ina wona duuɓi miliyoŋaaji keewɗi, haa hedde 650 miliyoŋ. Ine jeyaa he ɗaam kuɓɓam ɓarakke : petroŋ, ƴulɓe, gaas…

E hitaande 2015 ɗoo tan jaaynooɓe wiɗtooɓe njiyti kaayitaaji ndernderi sosiyatee oo, kollitooji wonde sosiyatee oo ine anndunoo, gila e maayirɗe kilaake 1970, jotondiral gonngal hakkunde kuɓɓam ɓarakke e ɓeydagol nguleeki weeyo. Ndeke Exxon ine anndunoo golle mum ɗee moƴƴaani e taariindi.

Haaɗaani ɗoon tan : Exxon ina anndunoo ɓeydagol nguleeki, kono ine anndunoo kadi saabii ɗum ko kuutoragol kuɓɓam ɓarakke. Haralleeɓe sosiyatee oo ine nganndunoo hay lajal nde mbayliigu ngonka kilimaa tinotoo. E darorɗe kitaale 80, ɓe kiisii ɓeydagol nguleeki ngol aadee saabii ngol fuɗɗotoo ɓetaade ko e darorɗe kitaale 2 000. Ko noon woori sibu ko e hitaande 1995 GIEC* habri wonde golle aadee mbattinii he nguleeki weeyo ; ɓe teeŋtini ɗum kadi e hitaande 2000 nder denndaangal ciimti maɓɓe. Waɗde annduɓe Exxon idiima ɓe heen duuɓi 15 !

Nde Exxon, habraa ɗum, wuli mbayliigu kilimaa.

« kamɓe fof e idaade karalleeɓe e annduɓe jaaɓi-haaɗtirde jaambureeɓe tinde ɗum, Exxon jokki e wulde ɗum ». Ɓe ngoni e jaaynude sikkeeji gonɗi e wiɗtooji ɗii, e etaade jaɓnude maa « ɓuuɓol artoy », e suuɗde wiɗtooji ɗi ɓe mbaɗi kamɓe e koye maɓɓe… ko ɗum wonnoo feere nde Exxon rewi ngam suuɗde bonannde geɗe ɗe julortoo ɗee.

Ko ɗuum addani dillere « #ExxonKnew » («Exxon ine anndunoo ») feeñde ngam suurtude bonannde mum. Caggal ɗuum, gure keewɗe e dowlaaji Amerik keewɗi ummanii tuumde Exxon yeeso laawol e takkude ɗuum naatnude yimɓe juumre, e saabaade bonannde kilimaa mawnde.

——————–

* GIEC ko Goomu annduɓe hakkunde leyɗeele ko faati e kilimaa, ngu Tuugnorgal Fedde Ngenndiije paatungal e taariindi sosi e hitaande 1988. 

Bookara Aamadu Bah

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.