Sirlu waande

0
4371

Huunde nde nganndu-ɗen e nokkuuji men, jeyaande e sato Fuuta, nder jeeri e to pooɗe. Waande. Mahata waande ko mooƴu, hoɗi e nder mum ko mooƴu. Ƴeew ngel kullel no foti famɗude nii, ina maha ndee huunde no wayi mawnude e mum nii. So a haawaama ɗum, ƴeew neɗɗo. Ƴeew ko neɗɗo mahata koo e ko fewjata ko no wayi ɓurde ɗum doole. Ɗum fof ko haa wuura, daɗnda geñgol mum. Mooƴu ne ko noon tan. Ngu mahirta baaɗe, ko haa ngu daña ɗo ngu ɗuhii. Ko wonaa ɗum koo, baaɗe ina kaawi annduɓe koowooje e haralleeɓe mahdi fof : hol no mooƴu waɗata haa fotnda nguleeki e tolno gaas karbonik (henndu foofaandu) nder waande, nduu suudu leydi ndu meeteruuji 2 haa 3 tooweeki, hoɗaandu fotde miliyoŋ kullel ? Won wiɗto jaabii ɗe naamne !

Haa e sahaa mo ɓooyaani, wiɗto ngoo ɓurnoo toppitaade ko baaɗe Inndo, ɗe nganndu-ɗaa keewi wonde ko les ɓuuɓri. Ɗuum noon fooɗde heen binndanɗe wonande potndugol nguli ina waawi waasde hawrande heewɓe. Kono, won kippu duɗal jaaɓi haaɗtirde MIT (to Amerik) wiɗti ɗo ɓadii baaɗe soggeeje (laddeeji kuɗooli e leɗɗe) Afrik, ɗe nganndu-ɗaa kam en ngoni ko e naange wulnge, ɗe mooƴu mbiyeteengu Macrotermes michaelseni (innde ganndal mooƴu men) mahata. Ɓe teskiima baaɗe ɗee ina nguurorii bannge ŋorol peccol, eɗe mbaɗi gudde ɗe 0,5 cm keewɗe, julyutondirɗe, no tunelaaji nii, gaaɓnooje gostondiral henndu nder waande hee. Ga boowal, nguleeki weeyo ina wayloo hakkunde 15 haa degereeji 20, kono to nder waande too, ka waylotoo tan ko hedde degereeji 8. CO2 oo kañum waylaaki, ko ɗo gootel tan woni e nder waktuuji 24.

Ɗuum firti ko waande soklaani ɓuuɓnooji (climatiseurs) so wulii, walla wulneede so ɓuuɓol arii, weeyo mum ko hakindiingo tan. Ɗummɗoon noon ko sabu no mahraaa nii. Ndeke annduɓe men ko faati e mahdi ina mbaawi tiimtaade heen ngam mahande en ɗuhorɗe ɗe coklaani wulneede walla ɓuuɓneede, jondiniiɗe e koye mum en. Mooƴu ko haralleeɓe mahngo yuɓɓuɓe, mahrooɓe peeje juumtuɗe : tunelaaji e gudde naatnirɗe henndu, potndirɗe nguleeki e olweende, kuutoragol semmbe e goppe.

Bookara A. Bah

Woppu jaabawol

Winndu yowre maa
Winndu ɗoo innde maa

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.