Kaalden Goonga

Pulaar wiyi «  So ko riddatnoo dartaaki, dartaade woodanaani ko riddetee koo ». Firo ngol konngol, walla ko soomii e mum koo, ene gasa tawa woɗɗondiraani e firo ngola konngol biyngol « gosoraaɗo seerataa e laawde ». Ko goonga nii « so jawe ceŋlii, ceŋlitii, kaalti tan ko ko kaalnoo ». Kono haɗataa, tawde mawɗo ko annda siftinee, leñol am ngol ene haani siftineede, e kala sahaa, wonde « ko dental woni doole. Seede mum ko junngo wooto foɓɓataa. So sooɗiima kanum tan ne kay laaɓataa ». Haaliyanke oo wiyi: « kala ko renti, hulete, hersee, ittanee geɗal ». Kono ko njiy mi koo ene hulɓini mi, ene haawi mi. Abdaraamaani Bah lolliirnooɗo Daarargal Ngenndi (yoo Alla yurmo ɗum yaafoo ɗum) ene wiyatnoo e nder gootol e jimɗi mum « Miin koy mi hulii e oo aduna, sabu ko njiy mi e makko koo ene bonni ɓernde am ». Ene gasa tawa ko ko gooto e men fof yiyi koo o yiynoo. Ene gasa kadi tawa ko goɗɗum o seedinoo.

Ko waawi heen wonde fof, firti tan ko yooɗaani, moƴƴaani walla kam welaani. Sabu ko hulɓinta ngenndiyanke potɗo no Abdaraamaani nii, wonaa ko foti welsindee. Mi ko teskii mi kadi, Fedde darnaande fof feccoto. Gollal gummaangal fof, yahat haa laatoo lekki ndariiki, ngubiiki ngabiiki. Ɗo piindi feeñata haa ɗaminaare mawna ɗoo tan, piindi sammoo. Toɓo toɓngo fof, caalli nguurta, beeli keewa, ilam naata, waraango doga. Yaha haa jale, jinndaaɗe e luwɗe keblee ngam jolal, tan ndiyam bippita haa arta e mbakku sasa.

E nder ngol leñol, kala ko fewjaa haa ɗeɓi tabitde, konngol, baɗal walla miijo wooto ara sara ɗum, saakta ɗum, sarkita. Heddoo ɗamininooɓe moƴƴere fof ene caɓɓitoo no muccuɓe Mata jaɓɓe tuftorii follere nde waɗaaka suukara. Woodi yahɓe haa mbiy: « yo a taw ngol leñol liggaaka. Tawi liggiraa ko woto hawru e haala ». Walla « woto yimɓe maggol kawru so wonaa e « woto kawren. »

Mi ñaagiima Joomiraaɗo nde ɗum waasata laataade. Ko ɗum addannoo miin e yahdiiɓe am waɗde wiɗto ngam anndude to ɗee caɗeele ngummorii. Sikke alaa, nde min ciri dow mi cammi les, alaa ko laaɓi ko min njiyi heen, kono tan won to hakkillaaji njahri. Toon woni helmere « mawmawu, walla mawnikinaare ». Ellee, ndeke caɗeele leñol ngol fof, wonaa salaade rentude, wonaa ronkude liggodaade, soko horaade nanondirde e gardiiɗo. Nde wiɗto ngoo luggiɗinaa, min tawi ko, ko mawɗo gooto wiynoo koo, heɓtii leñol amen ngol. Oon mawɗo wiyi ko « min peccu koye amen e ƴele haa min ngasni, min nduttii, ɓurɓe heewde nafoore ɓee keednaa caggal ». Ko ɗum saabii haa, hay so mi wonii pinɗo, paamɗo, jannguɗo, kumpitiiɗo, mi jaɓantaake ardaade, sabu wiyatee ko « mi ummaaki e galle mawɗo ». Ɓe njejjitii, mawni tan ko Alla. Te hay gooto alaa mo O ɓurni e dow goɗɗo so wonaa baɗɗo ko ene ɓurna ɗum. Yeruuji mum ene keewi e pelle ɗee. Haa cikku mi lanndaaji luulndo ɗii ne ko noon mbayi. Sabu ene famɗi Lannda jaɓoowa waylude adiiɓe mum. Hay sinno ɗo ɓe njooɗii eɓe ngulla yoo « laamu wayle », « yoo gardinooɗo leydi tottu goɗɗo laamoo ». Tawa kamɓe alaa hay mo ɓe luɓorta jappeere ngam eeltude Lannda kaa.

Malal Sammba GISE